Tác giả: Bác sĩ Jacqueline Payne, Hiệu đính: Giáo sư Cathy Jackson. Chỉnh sửa lần cuối ngày 1 tháng 2 năm 2017. Được chứng nhận bởi The information standard.
Người dịch: BS. Nguyễn Văn Minh, Hiệu đính: TS. BS. Võ Phạm Minh Thư
Tổng quan
Tràn khí màng phổi là tình trạng khí bị tích tụ trong khoang nằm giữa phổi và thành ngực. Nhiều trường hợp xảy ra đột ngột ở nam giới, trẻ và khỏe mạnh. Một số trường hợp tràn khí màng phổi do chấn thương ngực hoặc do bệnh lý phổi. Triệu chứng thường gặp là đột ngột đau lói ngực khi hít vào. Bạn có thể cảm thấy khó thở. Trong hầu hết các trường hợp, tràn khí màng phổi nhẹ, lượng ít không cần phải điều trị. Còn trong tràn khí màng phổi lượng nhiều có thể phải dẫn lưu khí ra ngoài nếu bệnh nhân khó thở. Phẫu thuật có thể cần thiết trong một số trường hợp.
Tràn khí màng phổi là gì?
Tràn khí màng phổi là tình trạng khí bị tích tụ giữa phổi và thành ngực (còn gọi là khoang màng phổi). Không khí vào khoang màng phổi có thể có từ phổi hoặc từ bên ngoài cơ thể.
Triệu chứng
Triệu chứng điển hình là đau ngực đột ngột, đau lói ở một bên ngực. Đau thường tăng lên khi hít vào.
Bạn có thể bị khó thở và khi tràn khí màng phổi càng nhiều, thì bạn khó thở càng nhiều.
Bạn có thể bị một số triệu chứng khác nếu nguyên nhân gây ra tràn khí màng phổi là do chấn thương ngực hoặc bệnh lý ở phổi. Ví dụ như ho hoặc sốt.
Chụp X-quang ngực có thể giúp xác định chẩn đoán tràn khí màng phổi. Nếu nghi ngờ nguyên nhân là do bệnh lý ở phổi thì có thể làm thêm một vài xét nghiệm khác.
Nguyên nhân
Tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát
Tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát là dạng tràn khí màng phổi xuất hiện mà không có nguyên nhân rõ ràng ở một người khỏe mạnh. Đây là dạng thường gặp. Nguyên nhân được cho là do vết rách nhỏ của một phần ngoài của phổi – thường là gần đỉnh phổi. Không có lý do rõ ràng để giải thích tại sao xảy ra điều này. Tuy nhiên, vết rách thường xảy ra tại vị trí các bóng khí cạnh sát màng phổi. Đây là những bóng khí nhỏ của nhu mô phổi xuất hiện ở phía ngoài của phổi. Các thành của bóng khí không đủ chắc như nhu mô phổi bình thường và có thể rách. Khí sẽ thoát ra khỏi phổi và tích tụ dần ở giữa phổi và thành ngực.
Hầu hết các trường hợp xảy ra ở người trẻ, khỏe mạnh mà không có bất kỳ bệnh lý nào ở phổi. Thường gặp hơn ở những người cao và gầy.
Khoảng 2 trong số 10.000 người trưởng thành trẻ tuổi ở Anh bị tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát mỗi năm. Đàn ông bị nhiều hơn phụ nữ khoảng ba lần và nam thường bị ở độ tuổi trẻ hơn so với nữ. Nam thường xảy ra ở độ tuổi khoảng 20, trong khi nữ thường xảy ra ở độ tuổi khoảng 30.
Hút thuốc làm gia tăng khả năng bị tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát lên 22 lần ở nam và 9 lần ở nữ. Khói thuốc lá dường như đã làm cho thành các bóng khí bị suy yếu và dễ bị rách hơn.
Có tới năm trên mười người tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát bị tái phát một hoặc nhiều lần trong tương lai, thường tái phát ở cùng một phía và xảy ra trong vòng ba năm kể từ lần đầu tiên.
Tràn khí màng phổi tự phát thứ phát
Tràn khí màng phổi tự phát thứ phát nghĩa là bệnh nhân bị biến chứng tràn khí màng phổi do một bệnh lý phổi. Điều này xảy ra trên bệnh nhân có bệnh lý phổi và bệnh lý này làm suy yếu màng phổi, làm cho màng phổi dễ rách, không khí có thể thoát khỏi phổi. Vì vậy, tràn khí màng phổi có thể là biến chứng của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), đặc biệt khi bệnh này có nhiều bóng khí xuất hiện. Các bệnh lý khác cũng có thể gây biến chứng tràn khí màng phổi như: viêm phổi, lao phổi, bệnh u hạt, bệnh xơ nang, ung thư phổi và xơ hóa phổi vô căn.
Ngoài nguyên nhân tràn khí màng phổi tự phát thì chấn thương ngực cũng có thể gây ra tràn khí màng phổi, ví dụ như tai nạn xe hơi, dao đâm vào thành ngực, phẫu thuật vùng ngực, hiếm gặp hơn là lạc nội mạc tử cung.
Điều trị
Có thể không cần điều trị
Có thể không cần điều trị nếu tràn khí màng phổi lượng ít. Do vết rách nhỏ chỉ làm rò rỉ một ít khí và sẽ lành lại trong vài ngày (thường chỉ 1-3 ngày), lượng khí rò rỉ sẽ được hấp thu dần vào trong cơ thể, khí sẽ dừng rỏ rỉ, hay gặp ở các trường hợp bị tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát.
Bác sĩ có thể cho bạn chụp Xquang ngực trong 7-10 ngày để kiểm tra xem bạn đã khỏi bệnh chưa. Nếu bị đau nhiều, bạn có thể dùng thuốc giảm đau trong vài ngày.
Đôi khi cần phải dẫn lưu khí bị tích tụ
Nếu bị tràn khí màng phổi lượng nhiều hoặc bạn bị khó thở thì cần phải dẫn lưu khí bị tích tụ. Theo nguyên tắc, nếu tràn khí màng phổi làm bạn bị khó thở thì tốt nhất cần phải dẫn lưu khí ra ngoài. Phương pháp phổ biến để loại bỏ khí là đưa một ống nhỏ vào thành ngực bằng kim tiêm (trước đó bạn sẽ được gây tê để giảm đau). Một ống tiêm sẽ rút và đưa khí bị tích tụ ra ngoài cho đến khi loại bỏ hoàn toàn khí bị tích tụ giữa màng phổi và thành ngực.
Đôi khi một ống lớn hơn sẽ được đưa vào thành ngực để dẫn lưu tràn khí màn phổi lượng nhiều. Phương pháp này thường được sử dụng ở các trường hợp tràn khí màng phổi tự phát thứ phát do một bệnh lý phổi gây ra. Thông thường, ống dẫn lưu sẽ được đặt thêm một vài ngày sau khi rút hết khí để nhu mô phổi đã bị rách có thể lành lại.
Tràn khí màng phổi áp lực
Đây là một biến chứng hiếm khi xảy ra, làm cho bạn bị khó thở tăng dần trong thời gian rất ngắn. Lúc đó, chỗ rách ở màng phổi đóng vai trò như van 1 chiều, hậu quả là khí được hít vào sẽ tống ra ngoài phổi và không quay trở lại, khí sẽ tích tụ ở khoang giữa màng phổi và thành ngực làm thể tích và áp suất trong khoang này tăng lên, chèn ép lên tim và phổi. Cần phải điều trị cấp cứu trường hợp này bằng cách giải phóng khí bị tích tụ.
Lưu ý: Có thể rất nguy hiểm khi đi máy bay nếu bạn bị tràn khí màng phổi. Không được đi máy bay cũng như không nên đi đến những nơi quá xa, khó tiếp cận chăm sóc y tế cho đến khi bạn được bác sĩ thông báo đã hết tràn khí màng phổi.
Điều trị tràn khí màng phổi tái phát
Một số người bị tràn khí màng phổi tự phát xảy ra nhiều lần. Nếu điều này xảy ra, bạn sẽ được tư vấn một phương thức điều trị với mục đích ngăn ngừa tái phát. Ví dụ, phẫu thuật là một trong các phương pháp được tư vấn nếu phát hiện bạn bị rách màng phổi và rò rỉ khí ra ngoài. Nó có thể là bóng khí nhỏ trên bề mặt phổi mà có thể loại bỏ được. Một thủ thuật khác có thể bạn được tư vấn là bơm một chất bột dính (thường là bột talc) lên trên bề mặt phổi. Điều này sẽ gây ra viêm và giúp bề mặt phổi dính vào thành ngực tốt hơn.
Một chuyên gia về phổi sẽ cung cấp các ưu điểm và nhược điểm của từng phương pháp điều trị khác nhau cho bạn, các phương pháp điều trị thích hợp sẽ tùy thuộc vào sức khỏe cũng như bệnh lý phổi bạn đang mắc.
Nếu bạn là người hút thuốc và đã hoặc đang bị tràn khí màng phổi tự phát nguyên phát, bạn có thể làm giảm nguy cơ tái phát bằng cách ngừng hút thuốc.
Tài liệu tham khảo
https://patient.info/signs-symptoms/chest-pain-leaflet/pneumothorax