Xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu

Xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu dùng một liều nhỏ chất phóng xạ để tạo ra hình ảnh tuyến giáp. Các khảo sát này giúp đánh giá kích thước, cấu trúc và chức năng của tuyến giáp.

Chú ý: những thông tin dưới đây chỉ là hướng dẫn chung. Việc chuẩn bị và cách thức khảo sát có thể thay đổi giữa các bệnh viện khác nhau. Luôn luôn tuân theo các hướng dẫn từ bác sĩ của bạn hoặc bệnh viện thực hiện khảo sát cho bạn.

Xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu là gì?

Xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu dùng một liều nhỏ chất phóng xạ để tạo ra những hình ảnh đặc biệt của tuyến giáp. Những hình ảnh này có thể giúp bác sĩ thấy được cấu trúc của tuyến giáp và đánh giá tuyến giáp hoạt động có tốt không.

Tuyến giáp là gì?

Hình: Tuyến giáp

Tuyến giáp là một tuyến nhỏ hình bướm nằm ở trước cổ, ngay dưới quả táo Adam (trái khế) của bạn. Chức năng chính của nó là sản xuất hormone (nội tiết tố). Các hormone là những hóa chất được phóng thích và vận chuyển trong máu để đến các cơ quan đích (target). Chúng hoạt động như là chất dẫn truyền, điều hòa hoạt động các tế bào và các mô cơ quan trong cơ thể của bạn. Hormone tuyến giáp ảnh hưởng đến tốc độ trao đổi chất của cơ thể và nồng độ của một số khoáng chất trong máu.

Xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu hoạt động như thế nào?

Xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu sử dụng những dược chất đặc biệt được gọi là đồng vị phóng xạ. Đồng vị phóng xạ là một chất hóa học phát ra một loại phóng xạ được gọi là tia gamma. Trong các khảo sát này, một lượng nhỏ chất phóng xạ được đưa vào cơ thể, thường bằng đường tiêm tĩnh mạch (đôi khi được uống tùy theo khảo sát).

Có nhiều loại đồng vị phóng xạ khác nhau. Mỗi loại có xu hướng tập hợp hay tập trung trong những mô cơ quan khác nhau. Vì vậy, việc dùng loại đồng vị phóng xạ nào tùy thuộc vào phần nào của cơ thể được ghi hình. Xạ hình tuyến giáp sử dụng iode phóng xạ bởi vì tuyến giáp sử dụng iode để tạo ra một số hormone trong cơ thể. Vì vậy, khi iode phóng xạ được tiêm vào, nó được hấp thu nhanh chóng bởi mô tuyến giáp.

Những tế bào “hoạt động” mạnh trong mô cơ quan đích sẽ hấp thu nhiều đồng vị phóng xạ hơn. Vì vậy, những phần mô hoạt động mạnh sẽ phát ra nhiều tia gamma hơn so với những phần ít hoạt động hay không hoạt động.

Tia gamma giống với tia X và được ghi nhận bởi một thiết bị gọi là gamma camera. Các tia gamma phát ra từ bên trong cơ thể ghi nhận lại bằng gamma camera, được biến đổi thành tín hiệu điện và được chuyển vào một máy tính. Máy tính này sẽ tạo ra hình ảnh có màu sắc hay độ xám khác nhau tương ứng với những tín hiệu thu nhận có cường độ khác nhau.

Ví dụ, những vùng mô cơ quan đích phát ra nhiều tia gamma có thể được biểu diễn bằng những vùng màu đỏ (vùng nóng) trên hình ảnh được tạo ra bằng máy tính. Những vùng mô cơ quan đích phát tia gamma thấp có thể được biểu diễn bằng màu xanh dương (vùng lạnh). Nhiều màu sắc khác có thể được dùng trong “khoảng giữa” tùy theo mức độ tia gamma phát ra.

Các bác sĩ dùng thuật ngữ “xạ hình tuyến giáp” để mô tả cả hình ảnh cấu trúc tuyến giáp và đánh giá tuyến giáp hoạt động có tốt không. Trong xạ hình tuyến giáp, các bác sĩ thường quan sát kích thước, hình dạng và cấu trúc của tuyến giáp. Nghiệm pháp hấp thu kiểm tra xem tuyến giáp hoạt động có tốt không. Cả hai khảo sát này đều sử dụng cùng một phương tiện và dựa trên những nguyên lý giống nhau, chỉ khác nhau ở một vài điểm rất nhỏ.

Xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu dùng để làm gì?

Hình: Xạ hình tuyến giáp ở người bình thường (hình A) và xạ hình tuyến giáp ở người bị cường giáp (hình B).

Xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu có thể được dùng với nhiều mục đích khác nhau, bao gồm:

• Kiểm tra tuyến giáp hoạt động có tốt không.
• Giúp chẩn đoán các vấn đề của tuyến giáp, như tuyến giáp hoạt động quá mức (cường giáp), ung thư hoặc các rối loạn tăng trưởng khác.
• Đánh giá bản chất của nhân giáp.
• Phát hiện các vùng bất thường như nhân giáp hay viêm giáp.
• Xác định có di căn xa trong ung thư giáp hay không.
• Quan sát tuyến giáp thay đổi như thế nào sau phẫu thuật, xạ trị hay hóa trị.

Thực hiện xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu như thế nào?

Trong xạ hình tuyến giáp, iode phóng xạ có thể được dùng đường uống hoặc đường tiêm tĩnh mạch. Đối với đường tiêm tĩnh mạch, khảo sát được thực hiện một thời gian ngắn sau khi tiêm. Đối với đường uống dạng nang hay dạng lỏng, khảo sát được thực hiện khoảng 24h sau khi uống.

Sau khi tiêm tĩnh mạch, có thể bạn sẽ cảm thấy nóng nhẹ và ửng đỏ. Sau đó những cảm giác này sẽ biến mất nhanh chóng.

Khi đến thời điểm ghi hình, bạn sẽ được yêu cầu nằm lên bàn với đầu ngửa ra sau. Sau đó, gamma camera sẽ bắt đầu ghi hình, ghi lại hình ảnh tuyến giáp từ nhiều góc độ khác nhau. Bạn cần nằm yên trong thời gian ngắn trong khi camera đang ghi hình.

Nghiệm pháp hấp thu được thực hiện như được mô tả ở trên. Khác biệt chính là bạn sẽ được ghi hình một lần nữa vào 24h sau đó. Hình ảnh này giúp cho người bác sĩ thấy được iode được tuyến giáp hấp thu như thế nào sau một khoảng thời gian nhất định.

Cần chuẩn bị gì trước khi xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu?

Bệnh viện của bạn sẽ cung cấp cho bạn những thông tin riêng để giúp bạn chuẩn bị cho những khảo sát này. Bởi vì các khảo sát này có liên quan đến một lượng nhỏ tia phóng xạ, do đó không nên thực hiện trên phụ nữ có thai. Nói cho bác sĩ của bạn biết bạn đang, hoặc nghĩ rằng bạn có thể đang mang thai. Bạn cũng nên cho bác sĩ biết nếu bạn đang cho con bú.

Bạn có thể được chỉ định một vài xét nghiệm máu để đánh giá chức năng tuyến giáp. Nói cho bác sĩ của bạn biết nếu bạn đang dùng thuốc hay thực phẩm bổ trợ có chứa iode, như thuốc tim mạch, si-rô điều trị ho, các loại tảo biển, rong biển. Bác sĩ của bạn cũng có thể dặn bạn ngưng uống một số loại thuốc trong vài ngày trước khảo sát. Thường không nên ăn một vài giờ trước những khảo sát này. Bệnh viện của bạn có thể hướng dẫn cho bạn về vấn đề này.

Tôi có thể bị gì sau khi làm xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu?

Thông thường, xạ hình tuyến giáp và nghiệm pháp hấp thu không gây ra bất kỳ tác dụng phụ nào. Trải qua quá trình phân rã tự nhiên, lượng nhỏ chất phóng xạ trong cơ thể bạn sẽ mất tính phóng xạ qua thời gian. Nó cũng có thể được thải ra khỏi cơ thể qua nước tiểu hoặc phân trong vài giờ hay vài ngày đầu sau khảo sát. Bạn có thể được chỉ dẫn các phòng ngừa đặc biệt sau khi đi tiểu, cần xả nước bồn vệ sinh hai lần và rửa tay kỹ.

Nếu bạn tiếp xúc với trẻ em hoặc phụ nữ mang thai, bạn cần cho bác sĩ của bạn biết. Mặc dù mức độ phóng xạ dùng trong xạ hình rất nhỏ, họ cần phải được chỉ bảo những phòng ngừa đặc biệt. Bệnh viện của bạn sẽ cung cấp cho bạn nhiều thông tin hơn về vấn đề này.

Có những nguy cơ nào liên quan đến xạ hình tuyến giáp?

Thuật ngữ “phóng xạ” có thể gây lo lắng. Nhưng các chất phóng xạ dùng trong xạ hình được xem là an toàn và chúng được thải ra ngoài nhanh chóng qua nước tiểu. Cơ thể bạn nhận một liều phóng xạ rất nhỏ. Trong nhiều trường hợp, mức độ phóng xạ không khác biệt nhiều so với một vài khảo sát có dùng tia X. Tuy nhiên:

• Cũng như các loại tia xạ khác (như tia X), tia gamma có nguy cơ nhỏ tác động lên thai nhi. Vì vậy, báo với bác sĩ của bạn nếu đang đang mang thai hoặc có thể mang thai.
• Trong trường hợp hiếm gặp, một vài người có phản ứng dị ứng với thuốc được tiêm vào. Báo với bác sĩ nếu bạn dị ứng với iode.
• Trên lý thuyết, có thể bị quá liều khi tiêm thuốc. Trường hợp này rất hiếm.

Tài liệu tham khảo

http://www.patient.co.uk/health/thyroid-scans-and-uptake-tests