Viêm gan do thuốc

Viêm gan do thuốc là tình trạng viêm của gan, được gây ra bởi thuốc. Viêm gan do thuốc giống với viêm gan cấp do vi rút nhưng tổn thương nhu mô có khuynh hướng lan rộng hơn. Một vài thuốc có thể gây tổn thương cho gan bằng nhiều cách sau đây:

• Tổn thương tế bào gan cấp:
  • Không phụ thuốc liều – ví dụ, kháng lao, halothane, thuốc chống co giật.
  • Phụ thuộc liều- ví dụ rượu, ngộ độc paracetamol, amiodarone, methotrexate.
  • Phụ thuộc và không phụ thuốc liều – ví dụ, azathioprine.
• Viên gan mạn hoạt động – ví dụ, isoniazid, nitrofuratoin.
• Xơ gan – ví dụ, rượu, methotrexate.
• Các khối u gan – ví dụ, steroid chuyển hóa, thuốc tránh thai phối hợp dạng uống.
• Tắc mật trong gan: không phụ thuộc liều ( ví dụ, carbimazole, erythromycin, phenothiazines) hoặc phụ thuộc liều (ví dụ, steroid chuyển hóa , azathioprine, estrogen).
• Sỏi mật – ví dụ, clofibrate, estrogens.

Thuốc gây độc gan có thể dự đoán được hoặc không dự đoán được. Khoảng 10% là không dự đoán được.

Dịch tễ

• Một số lượng lớn các thuốc được cho là có liên quan đến nguyên nhân viêm gan do thuốc nhưng rất khác nhau về tần suất và mức độ nặng.
• Dự đoán có thể thay đổi nhưng 25-50% của tất cả nguyên nhân của viêm gan và thậm chí suy gan có thể là do tác dụng phụ của thuốc.
• Xấp xỉ 15% bệnh nhân bị viêm gan tự miễn có bệnh lí gan do thuốc.
• Sự tiến triển của bệnh lí gan do thuốc phụ thuộc vào thuốc cũng như tiền căn cá nhân của người bệnh, bao gồm di truyền, tuổi, giới, bệnh gan trước đó và các bệnh đồng mắc.

Biểu hiện

Không có triệu chứng đặc hiệu, dấu hiệu lâm sàng, xét nghiệm hoặc chẩn đoán mô học giúp chẩn đoán viêm gan do thuốc. Những dấu hiệu lâm sàng thay đổi theo dạng và mức độ nghiêm trọng của tổn thương, điều này phụ thuộc vào từng loại thuốc và từng cá nhân.

• Thường được phát hiện bởi việc kiểm tra thuốc định kì – ví dụ, thuốc điều trị triệu chứng của bệnh lý thấp.
• Triệu chứng cơ năng và thực thể giống với tổn thương gan do nguyên nhân khác. Vì vậy, xác định viêm gan do thuốc dựa vào tiền sử dùng thuốc hơn là dựa vào việc thăm khám.
• Bằng chứng lâm sàng của sự nhạy cảm với một thuốc có thể xảy ra và ngày đầu sử dụng hoặc không cho đến vài tháng sau, phụ thuộc vào loại thuốc đó.
• Thông thường, bệnh khởi phát bất ngờ, với ớn lạnh, sốt, phát ban, ngứa, đau khớp, nhức đầu, đau bụng, chán ăn, buồn nôn và nôn.
• Sau đó, những triệu chứng rõ ràng của tổn thương gan có thể xuất hiển, như là vàng da, nước tiểu sậm, gan to và đau.
• Hai cơ chế bệnh sinh tổng quát đã được phát hiện:
• Dự đoán được: thông thường do sự tiếp xúc với một thuốc mới. Cơ chế là do độc chất trực tiếp hoặc do độc chất chuyển hóa – ví dụ, paracetamol
• Không dự đoán được: có thể liên qua với sự quá mẫn miễn dịch; phát ban, sốt, tăng bạch cầu ái toan là triệu chứng điển hình. Những phản ứng đó xuất hiện sau lần dùng thuốc vài tuần – ví dụ Augmentin.
• Những phản ứng không dự đoán được khởi phát muộn rất khó để nhận biết. Chúng theo sau lần dùng thuốc đầu nhiều tháng và thường không biểu hiện những triệu chứng của quá mẫn – ví dụ isoniazid.

Chẩn đoán phân biệt

• Những nguyên nhân khác của bất thường xét nghiệm chức năng gan.
• Những nguyên nhân khác của viêm gan:
  • Viêm gan siêu vi.
  • Những nhiễm trùng gan khác – ví dụ, viêm tuyến bạch cầu, Cytomegalovirus, HIV.
  • Viêm gan tự miễn
  • Bệnh Wilson, bệnh ứ sắt mô.
  • Độc chất – ví dụ, bệnh gan do rượu.
  • Ngộ độc – ví dụ, ngộ độc paracetamil, ngộ độc nấm và nấm độc.
  • Những nguyên nhân khác của suy gan và rối loạn đông máu.

Khám

Tổn thương gan do thuốc thường biểu hiện một trong ba triệu chứng lâm sàng sau:

• Viêm gan: tăng ALT/AST – ví dụ, ngộ độc paracetamol, thiazolidinediones, statins.
• Tắc mật: tăng phosphatase kiềm – ví dụ, chlorpromazine, erythromycine, estrogen.
• Tổn thương cùng lúc tiểu quản mật và tế bào gan: sự tăng đa dạng của ALT/AST và phosphatase kiềm – ví dụ Augmentin.
• Việc thăm khám có thể cần thêm việc xác định những nguyên nhân khác của viêm gan, có thể gồm huyết thanh chẩn đoán viêm gan siêu vi, kháng thể kháng nhân, nồng độ sắt và đồng trong máu, siêu âm bụng, CT/MRI và sinh thiết gan.

Điều trị

• Không có điều trị đặc hiệu nào cho viêm gan do thuốc hơn là việc ngừng loại thuốc gây ra bệnh.
• Bệnh nhân viêm gan cấp nên tránh vận động thể lực, rượu, paracetamol và những chất gây độc gan khác .
• Tuy nhiên, ngoại trừ việc sử dụng N-acetylsysteine cho tình trạng ngộ độc gan do thuốc, không có thuốc giải độc nào đặc hiệu cho viêm gan do thuốc.
• Điều trị hỗ trợ cho suy gan cấp và thậm chí là phải ghép gan nếu cần thiết.

Biến chứng

Suy gan cấp có thể gặp nhưng không là phổ biến đối với viêm gan do thuốc. Nguy sơ suy gan cấp phụ thuốc và mức độ bất thường của men gan và sự có mặt của bệnh gan trước đó. Nguy cơ ở nữ thường cao hơn.

Tiên lượng

• Thông thường những triệu chứng biến mất khi thuốc gây bệnh được ngưng và viêm gan do thuốc sẽ khỏi trong vòng vài ngày đến vài tuần sau khi ngưng thuốc.
• Những phản ứng có thể nghiêm trọng và thậm chí chết người.

Phòng ngừa

• Kê đơn cẩn thận và, khi được yêu cầu, giám sát tất cả các thuốc trong đơn với hướng dẫn dùng thuốc có sẵn.
• Luôn luôn xem thuốc như là một nguyên nhân của viêm gan để có thể quản lý một cách sớm và hiệu quả.

Tài liệu tham khảo

http://www.patient.co.uk/doctor/Drug-induced-Hepatitis.htm