Phẫu thuật thay khớp vai nhân tạo

Giới thiệu

Phẫu thuật thay khớp vai (còn gọi là tạo hình khớp vai) không phổ biến như phẫu thuật thay thế cho khớp đầu gối và khớp háng. Tuy nhiên, khi cần thiết, phẫu thuật này có thể giảm đau hiệu quả do viêm khớp vai. Hầu hết bệnh nhân đều có cải thiện chức năng vai sau phẫu thuật.

Hướng dẫn này sẽ giúp bạn hiểu:

• Cách thức khớp vai hoạt động
• Những phần của vai được thay thế trong phẫu thuật
• Những mong đợi sau khi phẫu thuật thay thế khớp vai

Giải phẫu

Những phần nào cấu tạo nên vai? Vai được tạo thành từ ba xương: xương bả vai, xương cánh tay, và xương đòn.

Chóp xoay nối xương cánh tay với xương bả vai. Chóp xoay được hình thành bởi gân của bốn cơ: cơ trên gai, cơ dưới gai, cơ tròn bé và cơ dưới vai.

Gân dính cơ vào xương. Cơ di chuyển xương bằng cách kéo các gân. Chóp xoay giúp nâng và xoay cánh tay. Khi cánh tay được nâng lên, chóp xoay cũng giữ xương cánh tay chặt trong ổ khớp. Một phần của xương bả vai, được gọi là ổ chảo, tạo nên ổ khớp vai. Ổ chảo rất nông và phẳng.

Phần của xương bả vai nối vào vai được gọi là mỏm cùng vai. Một túi hoạt dịch nằm giữa mỏm cùng vai và các gân chóp xoay. Túi hoạt dịch là một túi mô bôi trơn nhằm làm giảm ma sát giữa hai bộ phận chuyển động. Các túi hoạt dịch nằm ở tất cả vị trí cơ thể có các mô chà xát với nhau. Trong trường hợp này, túi hoạt dịch bảo vệ mỏm cùng vai và chóp xoay khi trượt lên nhau.

Đầu của xương cánh tay là phần lồi cầu của khớp. Chỏm xương cánh tay có một số mạch máu đi vào nền sụn khớp. Sụn khớp là chất liệu trơn trượt màu trắng bao phủ đầu xương trong hầu hết các khớp. Sụn khớp cung cấp một bề mặt nhẵn, đàn hồi cho phép các xương trượt lên nhau khi chúng di chuyển. Sụn cũng có chức năng như một dạng vật liệu hấp thụ sốc.

Khớp vai được bao quanh bởi một túi kín không thấm nước được gọi là bao khớp. Bao khớp giữ chất lỏng bôi trơn các khớp. Các thành bao khớp được tạo thành từ các dây chằng. Dây chằng là những mô liên kết nối xương với xương. Bao khớp có một số lượng đáng kể mô chùng, lỏng lẻo, do đó vai không bị hạn chế khi cử động biên độ lớn.

Cơ sở

Nguyên nhân phải phẫu thuật

Lý do phổ biến nhất để phải phẫu thuật thay khớp vai là thoái hóa khớp. Thoái hóa khớp là do sự thoái hóa của khớp theo thời gian, qua hao mòn. Thoái hóa khớp có thể xảy ra mà không có bất kỳ tổn thương vai nào, nhưng điều đó không phổ biến. Bởi vì vai không phải là một khớp chịu tải trọng, nó không bị hao mòn nhiều như các khớp khác. Thoái hóa khớp phổ biến hơn ở hông và đầu gối.

Hầu hết thời gian thoái hóa khớp xảy ra nhiều năm sau một chấn thương vai. Ví dụ, trật khớp vai có thể dẫn đến khớp vai không ổn định. Các cử động thêm vào hoặc trật khớp lặp đi lặp lại của một khớp không ổn định gây tổn thương cho sụn khớp và các mô liên kết khác. Theo thời gian, tổn thương này dẫn đến thoái hóa khớp.

Thoái hóa khớp không phải là dạng viêm khớp duy nhất ảnh hưởng đến các khớp vai. Các bệnh hệ thống, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, có thể ảnh hưởng đến bất kỳ khớp nào trong cơ thể. Dù bất kì nguyên nhân nào của viêm khớp, vai có thể trở nên đau đớn và khó cử động. Nếu bạn và bác sĩ của bạn không thể tìm ra cách để kiểm soát cơn đau, hoặc nếu khớp vai trở nên không thể sử dụng được trong công việc hàng ngày, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật thay khớp vai.

Một số loại gãy xương vai có thể làm tổn thương các mạch máu của chỏm xương cánh tay. Gãy xương có thể chữa lành, nhưng mạch máu thì không. Khi các mạch máu bị tổn thương, chỏm xương cánh tay không còn có bất kỳ nguồn cung cấp máu nào. Tình trạng này dẫn đến một tình trạng gọi là hoại tử vô trùng.

Trong hoại tử, các phần của bề mặt khớp thực sự chết. Theo thời gian, hoại tử khớp vai có thể dẫn đến thoái hóa khớp. Khi gãy xương ảnh hưởng đến chỏm xương cánh tay, các bác sĩ có thể đề nghị thay khớp vai. Trong một số trường hợp, nguy cơ phát triển hoại tử cao đến mức cần thay thế chỏm xương cánh tay ngay lập tức.

Điều trị thoái hóa khớp

Trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ xem phẫu thuật thay thế vai là lựa chọn cuối cùng. Đôi khi sẽ có lợi khi trì hoãn phẫu thuật thay thế vai càng lâu càng tốt. Bác sĩ của bạn có thể sẽ muốn bạn thử các biện pháp không phẫu thuật để giảm đau và cải thiện cử động vai của bạn, bao gồm thuốc và vật lý trị liệu hoặc liệu pháp nghề nghiệp.

Giống như bất kỳ tình trạng viêm khớp nào, thoái hóa khớp vai có thể đáp ứng với thuốc chống viêm như Aspirin hoặc Ibuprofen. Acetaminophen (Tylenol®) cũng có thể được kê toa để giảm đau. Một vài loại thuốc mới hơn như glucosamine và chondroitin sulfat cũng được kê toa phổ biến hiện nay. Chúng dường như có hiệu quả trong việc làm giảm cơn đau của tình trạng thoái hóa tại tất cả các khớp. Ngoài ra còn có các loại thuốc mới dạng tiêm bôi trơn các khớp bị thoái hóa. Các loại thuốc này được nghiên cứu chủ yếu ở khớp gối. Chưa rõ hiệu quả trên thoái hóa khớp vai.

Vật lý trị liệu hoặc liệu pháp nghề nghiệp có thể được đề nghị để giúp bạn lấy lại càng nhiều các động tác và sức mạnh của vai bạn càng tốt trước khi thực hiện phẫu thuật.

Tiêm Cortisone vào khớp vai có thể giúp giảm đau tạm thời. Cortisone là thuốc chống viêm mạnh có thể giảm bớt tình trạng viêm và đau, có thể trong vài tháng. Hầu hết các bác sĩ phẫu thuật chỉ cho phép tiêm 2 hoặc 3 liều Cortisone đối với bất kỳ khớp nào. Nếu thuốc không làm giảm bớt triệu chứng kéo dài, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật.

Chuẩn bị

Tôi cần phải làm gì để chuẩn bị cho cuộc phẫu thuật?

Một số vấn đề thoái hóa nghiêm trọng của vai có thể yêu cầu thay thế vai bị đau bằng một khớp vai nhân tạo. Bạn và bác sĩ phẫu thuật của bạn cần phải đưa ra quyết định tiến hành phẫu thuật cùng nhau. Bạn cần phải hiểu càng nhiều về các thủ thuật càng tốt. Nếu bạn thắc mắc hoặc có câu hỏi, bạn nên nói chuyện với bác sĩ phẫu thuật của bạn.

Khi bạn quyết định phẫu thuật, bạn cần phải thực hiện một vài bước. Bác sĩ phẫu thuật có thể đề nghị một cuộc kiểm tra thể chất toàn diện. Kiểm tra này sẽ giúp đảm bảo bạn đang ở trong tình trạng tốt nhất có thể để trải qua phẫu thuật.

Bạn cũng có thể cần phải dành nhiều thời gian với nhân viên vật lý trị liệu hoặc liệu pháp nghề nghiệp, những người sẽ quản lý phục hồi chức năng sau phẫu thuật. Điều này giúp cho bạn khởi động bước đầu trong quá trình phục hồi. Mục đích đầu tiên của thăm khám trước mổ này là để ghi lại thông tin nền. Bác sĩ chuyên khoa sẽ kiểm tra mức độ đau đớn hiện tại, khả năng để thực hiện các hoạt động, và cử động cũng như sức mạnh của mỗi vai.

Mục đích thứ hai của thăm khám trước mổ là để chuẩn bị cho phẫu thuật. Bạn sẽ bắt đầu học một số bài tập mà bạn sẽ tập trong quá trình phục hồi. Và bác sĩ trị liệu có thể giúp bạn dự liệu bất kỳ nhu cầu hoặc các vấn đề đặc biệt bạn có thể có ở nhà, khi bạn ra viện.

Vào ngày phẫu thuật, bạn có thể sẽ được đưa vào bệnh viện vào sáng sớm. Bạn không nên ăn hoặc uống bất cứ thứ gì sau nửa đêm hôm trước. Hãy chuẩn bị để ở lại bệnh viện trong vài đêm. Thời gian bạn ở trong bệnh viện phụ thuộc rất nhiều vào bạn.

Quá trình phẫu thuật

Điều gì xảy ra trong quá trình phẫu thuật thay khớp vai?

Trước khi chúng tôi mô tả các thủ thuật, hãy xem xét khớp vai nhân tạo

Khớp vai nhân tạo

Có hai loại khớp vai nhân tạo chính: khớp nhân tạo có xi măng và khớp nhân tạo không xi măng. Khớp nhân tạo có xi măng được giữ cố định bằng một loại xi măng epoxy gắn kim loại vào xương. Khớp nhân tạo không xi măng có một lưới mịn dạng lỗ trên bề mặt. Xương phát triển vào lưới. Theo thời gian, lưới này gắn khớp nhân tạo vào xương.

Cả hai loại khớp nhân tạo được sử dụng rộng rãi. Bác sĩ phẫu thuật cũng có thể sử dụng kết hợp cả hai loại. Các bác sĩ phẫu thuật xác định loại khớp thay dựa trên tuổi tác, lối sống của bạn, và kinh nghiệm của bác sĩ phẫu thuật.

Mỗi bộ phận giả (khớp nhân tạo) được tạo thành từ hai phần. Phần chỏm xương cánh tay, hoặc chỏm khớp. Phần ổ chảo ở vai, mà thực sự là một phần của xương bả vai.

Phần chỏm xương cánh tay được làm bằng kim loại. Phần ổ chảo thường được làm từ hai phần. Một khay kim loại gắn trực tiếp vào xương, và một tấm nhựa tạo thành ổ khớp. Nhựa rất chắc và rất trơn, giống như sụn khớp được thay thế. Trong thực tế, bạn có thể trượt băng trên một tấm thảm nhựa này mà không gây ra trầy xước nhiều.

Phẫu thuật

Phẫu thuật thay khớp vai có thể được thực hiện theo một trong hai cách. Khi sụn của chỏm xương cánh tay (chỏm khớp) và ổ chảo (ổ khớp) mòn đi, cả hai phần của khớp phải được thay thế. Phẫu thuật này được gọi là phẫu thuật tạo hình khớp, là một thuật ngữ được sử dụng để chỉ sự tái tạo lại khớp.

Nếu ổ chảo vẫn có một số sụn khớp, bác sĩ phẫu thuật có thể chỉ thay thế chỏm xương cánh tay. Thủ thuật này được gọi là tạo hình bán khớp hemiarthroplasty (Hemi nghĩa là một nửa.) Bác sĩ phẫu thuật thích làm tạo hình bán khớp, nếu có thể. Ổ chảo khó thay thế hơn, và phần ổ chảo có nguy cơ bị lỏng cao hơn. Một phẫu thuật tạo hình bán khớp là phẫu thuật các bác sĩ thường đề nghị cho gãy xương vai, hoặc ngay hoặc sau khi hoại tử (đã đề cập trước đó) đã bắt đầu.

Bạn sẽ rất có thể cần gây mê để phẫu thuật thay khớp vai. Gây mê đưa bạn vào giấc ngủ. Khó để chỉ làm tê vai và cánh tay trong cuộc phẫu thuật lớn như vậy.

Phẫu thuật thay khớp vai được thực hiện qua một vết rạch trên mặt trước của vai. Điều này được gọi là cách tiếp cận trước. Bác sĩ phẫu thuật cắt qua da và sau đó cô lập các dây thần kinh và mạch máu và di chuyển chúng sang một bên. Các cơ cũng được di chuyển sang một bên.

Bác sĩ phẫu thuật xâm nhập vào khớp vai bằng cách cắt vào bao khớp. Điều này cho phép bác sĩ nhìn thấy được khớp.

Lúc này, bác sĩ phẫu thuật có thể chuẩn bị các xương để gắn các bộ phận thay thế. Phần chỏm xương cánh tay được lấy ra bằng một cái cưa xương. Phần rỗng bên trong của xương cánh tay trên được chuẩn bị bằng cách sử dụng giũa. Điều này cho phép bác sĩ phẫu thuật tạo được không gian để neo phần gốc kim loại của xương cánh tay vào bên trong xương.

Nếu ổ chảo được thay thế, nó được chuẩn bị bằng cách mài đi phần sụn còn lại trên bề mặt. Điều này được thực hiện với một dụng cụ gọi là đá mài. Bác sĩ phẫu thuật thường sử dụng đá mài để khoan lỗ vào phần xương của xương bả vai. Đây là nơi phần thân ổ chảo được gắn vào.

Cuối cùng, phần xương cánh tay và ổ chảo được đặt vào và chỏm khớp được nối vào.

Một khi khớp được neo, bác sĩ phẫu thuật sẽ kiểm tra độ vừa vặn. Khi bác sĩ phẫu thuật hài lòng với độ vừa khít, bao khớp sẽ được khâu lại với nhau. Các cơ được sau đó trả về vị trí chính xác, và da cũng được khâu lại.

Vết rạch sẽ được băng lại, và cánh tay của bạn sẽ được đặt trong một băng đeo. Sau đó bạn sẽ được đánh thức và đưa về phòng hồi sức.

Các biến chứng

Biến chứng gì có thể xảy ra?

Như với tất cả các phẫu thuật lớn, biến chứng có thể xảy ra. Tài liệu này không cung cấp một danh sách đầy đủ của tất cả các biến chứng có thể có, nhưng sẽ làm nổi bật một số trong những vấn đề phổ biến nhất. Một số biến chứng thường gặp nhất sau thay thế khớp vai nhân tạo là

• Gây mê
• Nhiễm trùng
• Lỏng khớp
• Trật khớp
• Tổn thương thần kinh hoặc mạch máu

Gây mê

Hầu hết các phẫu thuật đòi hỏi rằng một số dạng gây mê cần được thực hiện trước khi phẫu thuật. Một số rất nhỏ các bệnh nhân có vấn đề với gây mê. Những vấn đề này có thể là phản ứng với những loại thuốc được sử dụng, các vấn đề liên quan đến các biến chứng y tế khác, và các vấn đề do gây mê. Hãy chắc chắn bạn đã thảo luận về những nguy cơ và mối quan tâm của bạn với bác sĩ gây mê.

Nhiễm trùng

Nhiễm trùng sau phẫu thuật thay khớp có thể rất nghiêm trọng. Tuy nhiên, cơ hội bùng phát một nhiễm trùng sau thay khớp nhân tạo rất thấp (khoảng một phần trăm). Đôi khi nhiễm trùng xuất hiện rất sớm, trước khi bạn rời khỏi bệnh viện. Hoặc nhiễm trùng có thể không biểu hiện trong nhiều tháng, thậm chí vài năm, sau khi phẫu thuật.

Nhiễm trùng cũng có thể lan vào khớp nhân tạo từ các khu vực bị nhiễm khác. Khi một nhiễm trùng khu trú trong khớp, gần như hệ thống miễn dịch không thể loại bỏ nó. Bạn có thể cần phải dùng thuốc kháng sinh khi cần điều trị nha khoa hoặc phẫu thuật trên bàng quang và ruột già. Các loại thuốc kháng sinh này làm giảm nguy cơ lây lan vi trùng sang khớp nhân tạo.

Lỏng khớp

Lý do chính mà các khớp nhân tạo cuối cùng thất bại là do bị lỏng nơi kim loại hoặc xi măng kết nối với xương. Một khớp nhân tạo lỏng sẽ gây ra đau đớn. Khi đau trở nên không thể chịu nổi, một phẫu thuật khác có thể cần thiết để sửa chữa khớp nhân tạo.

Đã có những tiến bộ lớn trong việc kéo dài tuổi thọ của khớp nhân tạo. Tuy nhiên, phần lớn đều bị lỏng khớp và cần một phẫu thuật khác. Trong trường hợp khớp gối nhân tạo, bạn có thể mong đợi khoảng 12 đến 15 năm, nhưng khớp vai nhân tạo có xu hướng bị lỏng sớm hơn.

Trật khớp

Cũng giống như khớp vai thực sự, khớp vai nhân tạo có thể bị trật khớp. Trật khớp vai xảy ra khi chỏm khớp đi ra khỏi ổ khớp. Có một nguy cơ trật khớp ngay sau khi phẫu thuật, trước khi các mô lành xung quanh khớp mới. Nhưng khớp nhân tạo luôn có nguy cơ trật khớp cao hơn. Bác sĩ trị liệu sẽ dạy bạn làm thế nào để tránh các hoạt động và vị trí có xu hướng gây ra trật khớp vai. Một khớp vai bị trật nhiều hơn một lần có thể cần một phẫu thuật khác để làm cho nó ổn định hơn.

Tổn thương thần kinh hoặc mạch máu

Tất cả các dây thần kinh và mạch máu lớn đến cánh tay và bàn tay đều đi qua nách. Bởi vì phẫu thuật thay khớp vai xảy ra gần nách, các dây thần kinh hoặc mạch máu có thể bị thương trong khi phẫu thuật. Hậu quả có thể là tạm thời nếu chấn thương gây ra do bị căng khi kéo dây thần kinh ra khỏi vị trí. Các dây thần kinh và mạch máu hiếm khi bị bất kỳ thương tổn vĩnh viễn sau khi phẫu thuật thay khớp vai, nhưng loại chấn thương này vẫn có thể xảy ra.

Sau phẫu thuật

Điều gì xảy ra sau khi phẫu thuật?

Sau khi phẫu thuật, bạn sẽ được chuyển đến phòng hồi sức. Băng vai sẽ được thay thường xuyên sau vài ngày. Bác sĩ phẫu thuật có thể để một ống dẫn lưu nhỏ vào khớp vai để giúp cho máu và chất lỏng không tụ lại trong khớp. Một đường truyền tĩnh mạch (IV) sẽ được đặt trong cánh tay để cung cấp kháng sinh và thuốc cho bạn.

Vai có thể được đặt trong một máy chuyển động thụ động liên tục (CMP) ngay sau khi phẫu thuật. CPM giúp vai bắt đầu di chuyển và làm giảm bớt cứng khớp. Các dây đai ở vai và liên tục gấp và duỗi thẳng khớp. Chuyển động này được cho là để làm giảm độ cứng, giảm đau, và tránh cho các mô sẹo hình thành thêm từ bên trong khớp. Bạn sẽ sử dụng một dây đeo vai để hỗ trợ cánh tay khi không sử dụng máy CPM.

Hồi phục

Hồi phục như thế nào?

Nhân viên vật lý trị liệu hoặc liệu pháp nghề nghiệp sẽ gặp bạn sau khi phẫu thuật để bắt đầu chương trình phục hồi chức năng. Phương pháp điều trị sẽ dần dần cải thiện sự cử động vai. Nếu bạn đang sử dụng CPM, bác sĩ sẽ kiểm tra sự phù hợp và cài đặt của máy. Bác sĩ sẽ phải thông qua các bài tập và chắc chắn rằng bạn được an toàn khi bước vào và ra khỏi giường và di chuyển xung quanh phòng của bạn.

Khi bạn về nhà, bạn có thể có được điều trị tại nhà. Bằng cách thăm khám tại nhà, bác sĩ chuyên khoa có thể kiểm tra để xem xét bạn được an toàn trong nhà. Điều trị cũng sẽ được thực hiện để giúp cải thiện biên độ vận động và sức mạnh. Trong một số trường hợp, bạn có thể yêu cầu lên đến ba lần thăm khám tại nhà trước khi bắt đầu điều trị ngoại trú.

Các phương pháp điều trị ngoại trú đầu tiên sẽ tập trung vào việc kiểm soát đau và sưng. Phương pháp điều trị bằng đá và kích thích điện có thể có hiệu quả. Bác sĩ cũng có thể sử dụng massage và các phương pháp bằng tay khác để giảm bớt co thắt cơ và đau đớn. Tiếp tục sử dụng đây đeo khi được chỉ định.

Khi chương trình phục hồi chức năng được thêm vào, các bài tập khó hơn được lựa chọn để cải thiện một cách an toàn sức mạnh và chức năng của vai.

Cuối cùng, một nhóm các bài tập có thể được sử dụng để mô phỏng hoạt động hàng ngày, như chải tóc hoặc mặc quần áo. Bài tập cụ thể cũng có thể được chọn để mô phỏng công việc, nhu cầu hay sở thích.

Khi biên độ cử động và sức mạnh của vai đã được cải thiện đủ, bạn sẽ có thể dần dần trở lại hoạt động bình thường. Lý tưởng nhất, bạn sẽ có thể làm hầu như tất cả mọi thứ bạn đã làm trước kia. Tuy nhiên, bạn có thể cần phải tránh các hoạt động nặng hoặc lặp đi lặp lại cho vai.

Bạn có thể tham gia vào một chương trình khôi phục tiến triển trong 2-4 tháng sau khi phẫu thuật để đảm bảo kết quả tốt nhất từ khớp nhân tạo. Trong sáu tuần đầu tiên sau khi phẫu thuật, bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa 2-3 lần một tuần. Khi đó, nếu mọi thứ vẫn đang diễn ra như dự kiến, bạn có thế tiếp tục với chương trình tại nhà. Sau đó, bạn sẽ chỉ cần kiểm tra với bác sĩ chuyên khoa mỗi vài tuần.

Tài liệu tham khảo

http://www.orthogate.org/patient-education/shoulder/artificial-joint-replacement-of-the-shoulder