Zona thần kinh

Tìm hiểu chung

Bệnh zona thần kinh (giời leo) là gì?

Zona thần kinh, hay còn có tên gọi dân dã hơn là giời leo, là bệnh nhiễm trùng do virus thủy đậu Varicella-zoster gây ra. Ngay cả khi bạn đã hết thủy đậu, virus vẫn có thể tồn tại ở hệ thần kinh trong nhiều năm trước khi tái hoạt lại gây ra bệnh zona. Bệnh zona cũng có thể được gọi là herpes zoster.

Tiêm vắc-xin có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh zona. Trong khi đó, điều trị sớm sẽ giúp rút ngắn thời gian nhiễm bệnh và giảm nguy cơ gặp phải các biến chứng nghiêm trọng.

Dấu hiệu, triệu chứng bệnh

Những dấu hiệu và triệu chứng bệnh zona thần kinh (giời leo) là gì?

Những triệu chứng zona thần kinh đầu tiên và đáng chú ý nhất thường là đau và nóng rát da. Đa số trường hợp, cơn đau chỉ xảy ra ở một bên cơ thể và xuất hiện từng mảng phát ban đỏ trên da. Biểu hiện của tình trạng phát ban sẽ bao gồm:

• Xuất hiện các mảng đỏ
• Có mụn nước chứa đầy dịch và dễ vỡ
• Phát ban khu trú xung quanh từ cột sống đến thân mình
• Phát ban trên mặt và tai
• Ngứa

Một số người có các dấu hiệu và triệu chứng khác ngoài đau và phát ban như:

• Sốt
• Ớn lạnh
• Nhức đầu
• Mệt mỏi
• Nhạy cảm với ánh sáng
• Yếu cơ

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Hãy đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám nếu bạn có các triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh zona, nhất là trong các trường hợp sau:

• Tình trạng phát ban và đau diễn ra ở gần mắt. Nếu không điều trị kịp thời, nhiễm trùng có khả năng gây tổn thương đến mắt vĩnh viễn.
• Lớn hơn 60 tuổi. Tuổi càng cao thì nguy cơ gặp phải biến chứng cũng tăng lên.
• Có hệ thống miễn dịch yếu (do mắc bệnh ung thư, sử dụng một số thuốc hay có bệnh mạn tính).
• Phát ban da ngày càng lan rộng và gây đau dữ dội.

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây bệnh zona thần kinh (giời leo) là gì?

Bệnh zona là một bệnh do virus Varicella-zoster (virus thủy đậu) gây ra. Bất kỳ ai bị bệnh thủy đậu đều có thể mắc zona. Sau khi phục hồi từ bệnh thủy đậu, virus sau đó có thể xâm nhập và tồn tại ở trạng thái “ngủ” trong hệ thần kinh nhiều năm. Cuối cùng, chúng được kích hoạt lại và di chuyển dọc theo đường thần kinh đến da và tạo ra các mụn nước.

Cho đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn chưa biết được nguyên nhân khiến virus tái hoạt trở lại. Tuy nhiên, tình trạng này có thể là do khả năng miễn dịch của cơ thể bị suy giảm khi bạn già đi. Varicella-zoster là một phần trong nhóm virus herpes, bao gồm các loại virus gây mụn rộp và herpes sinh dục. Tuy nhiên, virus gây bệnh zona không phải là virus gây ra mụn rộp hoặc herpes sinh dục.

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona thần kinh?

Hầu hết các trường hợp, bệnh sẽ tự khỏi trong vòng 2–3 tuần. Tình trạng này hiếm khi xảy ra nhiều hơn một lần ở một người. Tuy nhiên, bạn có thể ngăn ngừa bệnh hiệu quả bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ, bao gồm:

• Độ tuổi. Bệnh zona thường gặp nhất ở những người lớn hơn 50 tuổi. Nguy cơ này tăng theo tuổi tác. Một số chuyên gia ước tính rằng khoảng 50% người từ 80 tuổi trở lên sẽ mắc phải căn bệnh này.
• Một số bệnh nhất định. Bệnh có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như bị HIV/AIDS và ung thư, có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona.
• Điều trị ung thư. Xạ trị hoặc hóa trị có thể làm giảm sức đề kháng với bệnh và có thể gây ra bệnh zona.
• Thuốc. Thuốc có tác dụng ngăn ngừa thải ghép có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona nếu sử dụng lâu dài, chẳng hạn như thuốc steroid prednisone.

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán bệnh zona thần kinh?

Hầu hết các ca bệnh có thể được chẩn đoán bằng khám lâm sàng. Do đó, nếu bác sĩ nghi ngờ bạn mắc bệnh zona, họ sẽ thực hiện khám ban đỏ và mụn nước. Họ có thể hỏi về bệnh sử và yêu cầu bạn thực hiện một số xét nghiệm.

Trong vài trường hợp, bác sĩ sẽ sử dụng tăm bông vô trùng để thu thập mẫu mô da hoặc chất dịch trong mụn nước. Các mẫu này sau đó được gửi đến phòng thí nghiệm để xác nhận sự hiện diện của virus.

Những phương pháp nào dùng để điều trị zona thần kinh?

Đáng chú ý là cho đến nay vẫn chưa có thuốc đặc trị để chữa zona thần kinh. Tuy nhiên. việc điều trị kịp thời bằng các thuốc kháng virus theo toa có thể tăng tốc độ lành bệnh và giảm nguy cơ biến chứng. Những thuốc này bao gồm:

• Acyclovir
• Valacyclovir
• Famciclovir

Bệnh zona có thể gây ra cơn đau nặng, do đó bác sĩ có thể kê đơn:

• Kem capsaicin
• Thuốc chống co giật, như gabapentin
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng, chẳng hạn như amitriptyline
• Thuốc tê như lidocain, dạng kem, gel, thuốc xịt hay miếng dán
• Các chế phẩm có chứa thuốc giảm đau gây nghiện như codeine
• Thuốc tiêm bao gồm corticosteroid và thuốc tê tại chỗ

Ngoài ra, bạn có thể giảm tình trạng ngứa và đau do zona thần kinh bằng cách tắm nước mát hoặc sử dụng gạc mát, ướt đắp lên các bóng nước. Nếu có thể, bạn hãy cố gắng giảm căng thẳng trong cuộc sống.

Biến chứng

Bệnh zona thần kinh (giời leo) có lây không?

Một người chưa từng bị thủy đậu hoặc chưa tiêm vắc-xin có thể bị nhiễm virus từ người bệnh zona, sau đó phát triển thành bệnh thủy đậu rồi tiến triển đến zona thần kinh. Virus có thể lây truyền khi bạn tiếp xúc với dịch bên trong các mụn nước bị vỡ ra ở người bệnh. Trước và sau khi xuất hiện mụn nước, khả năng lây truyền virus hầu như không có.

Nếu bệnh zona không phát triển trong khoang miệng, virus sẽ không có khả năng lây truyền qua các giọt bắn hô hấp khi người bệnh ho hay hắt hơi.

Các bác sĩ khuyến cáo trẻ em nên tiêm phòng đầy đủ để phòng ngừa bệnh thủy đậu và giời leo. Người trưởng thành từng bị thủy đậu vẫn có thể tiêm vắc-xin để ngăn ngừa phát triển thành zona sau này.

Các biến chứng zona thần kinh (giời leo) là gì?

Bệnh giời leo có thể gây ra các biến chứng như:

• Đau thần kinh sau zona. Nhiều người vẫn tiếp tục cảm thấy đau một thời gian dài sau khi các mụn nước đã biến mất. Tình trạng này được gọi là đau thần kinh sau zona, xảy ra khi các dây thần bị tổn thương và gửi tín hiệu đau quá mức từ da đến não bộ.
• Mất thị lực. Bệnh zona ở trong hoặc xung quanh mắt có thể dẫn đến nhiễm trùng mắt nặng. Điều này có khả năng gây mất thị lực.
• Các vấn đề thần kinh. Tùy thuộc vào dây thần kinh nào bị ảnh hưởng, bệnh zona có thể gây ra viêm não, liệt mặt, các vấn đề về thính giác hay giữ thăng bằng.
• Nhiễm trùng da. Nếu các mụn nước ở người bệnh không được điều trị đúng cách, nhiễm trùng da do vi khuẩn xâm nhập có thể hình thành.

Chế độ sinh học phù hợp

Ngoài các phương pháp điều trị, bệnh nhân cần cân nhắc đến chế độ ăn của mình để giúp hạn chế tình trạng bệnh một cách hiệu quả.

Bệnh zona thần kinh kiêng ăn gì?

Người bệnh zona hay giời leo nên kiêng một số thực phẩm sau:

• Chất béo: những thực phẩm giàu chất béo làm cho tình trạng viêm trở nên nghiêm trọng hơn và kéo dài thời gian lành bệnh.
• Đồ uống có cồn như rượu, bia: đồ uống có cồn sẽ ngăn cản hệ thống miễn dịch, làm cho virus gây bệnh lây lan nhanh hơn.
• Các loại hạt cây, các sản phẩm được chế biến từ đậu nành, sô cô la, yến mạch, mầm lúa mì, dừa, bột mì trắng và gelatin.
• Ngũ cốc tinh chế: những loại thực phẩm này sẽ làm tăng lượng đường trong máu, tăng nguy cơ bị nhiễm trùng và làm vết thương lâu lành hơn.

Bệnh zona thần kinh nên ăn gì?

Những loại thực phẩm tốt mà người bệnh zona nên bổ sung mỗi ngày gồm:

• Thực phẩm giàu lysine: Lysine có nhiều trong sữa, các sản phẩm từ sữa, cá, các loại đậu, pho mát, thịt gà,…
• Thực phẩm giàu kẽm và vitamin C
• Cam thảo
• Vitamin B6, B12

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất.