Khi bị gaslighting, bạn có thể tin tưởng vào những điều dối trá, mất chính kiến của mình và bị người khác thao túng tâm lý. Để vượt qua những tác động tiêu cực khi mình bị tổn thương, bạn hãy cùng tìm hiểu gaslighting là gì nhé.
Khi liên tục phải nghe những lời nói dối hay những câu bạo hành lời nói gây tổn thương, bạn sẽ dần chấp nhận cũng như tin tưởng những điều tiêu cực này. Vậy bạn hãy tìm hiểu gaslighting là gì và cách để vượt qua những ảnh hưởng không mong muốn kể trên nhé.
Gaslighting là gì?
Gaslighting là cách dùng những thông tin sai trái, thiếu chính xác để thao túng người khác nhằm có được sức mạnh và sự kiểm soát. Người thao túng dùng lời nói để khiến nạn nhân cảm thấy không còn tin tưởng vào chính mình. Sự tự hoài nghi liên tục sẽ từ từ khiến nạn nhân không còn tự tin và dễ bị ảnh hưởng bởi những người xung quanh hơn. Đây là một quá trình xảy ra chậm và rất khó nhận biết. Lúc đầu, bạn thậm chí có thể cảm thấy tội lỗi khi nghi ngờ người thao túng mình.
Bạn có thể quan sát hiện tượng gaslighting trong gia đình mà người chồng liên tục uống rượu say xỉn mỗi ngày. Ban đầu, người vợ biết rằng chuyện nhậu nhẹt của chồng là sai và nhắc nhở người chồng nên hạn chế bia rượu. Thế nhưng, người chồng liên tục nói với vợ mình rằng anh cần uống bia với đối tác để có thể phát triển công việc và cô không hề hiểu gì về sự khó khăn anh gặp khi đi làm. Thế là người vợ bắt đầu tin việc uống bia rượu của chồng là đúng và bắt đầu thấy tội lỗi khi đã cằn nhằn anh.
Trong công ty, bạn có thể không nhận ra gaslighting là gì trong giao tiếp với cấp trên vì họ dùng “sợi dây trói buộc vô hình” này để khiến bạn phải nghe lời. Họ có thể dùng những lý do tốt đẹp như “chúng ta cần cống hiến cho công ty” hay “bạn cần thể hiện bản lĩnh vượt trội của mình”. Nhiều người quản lý còn tự cho mình là một tấm gương mẫu mực khi làm việc 24/7 để đòi hỏi bạn phải trả lời email vào lúc 1:00 sáng!
Những cách thao túng vô hình này thoạt đầu sẽ khiến bạn tưởng như mình là người cần phải nỗ lực thay đổi để thích nghi và phục tùng đối phương. Phải đến khi bạn bị dồn ép đến chân tường hoặc sức khỏe suy sụp mới nhận ra mình đang giống như con thiêu thân.
Gaslighting là một hình thức lạm dụng tinh thần và cảm xúc. Hình thức thao túng này có thể thúc đẩy sự lo lắng, trầm cảm ở nạn nhân và dẫn đến suy sụp tinh thần.
Ngoài ra, gaslighting còn có thể dẫn đến hội chứng Stockholm. Đây là hội chứng khiến nạn nhân phát triển tình cảm với chính người đã thao túng mình. Điều đáng lo sợ là bất kể ai cũng có nguy cơ bị gaslighting. Thủ thuật thao túng này có thể xuất hiện ở rất nhiều nơi như trong một mối quan hệ tình cảm, trong gia đình hay trong công ty.
Cách nhận ra gaslighting
Nạn nhân bị gaslighting có thể cảm thấy mất niềm tin vào chính mình và dẫn đến hoang mang, lo sợ. Vậy làm sao để bạn biết mình có đang bị gaslighting để phòng tránh? Bạn có thể tham khảo một số ví dụ sau để nhận biết một người nào đó đang muốn thao túng mình.
• Họ nói dối trắng trợn: Những người muốn thao túng bạn nói dối về những việc rất rõ ràng và bạn biết rõ rằng họ đang nói dối. Những chuyện này quá hiển nhiên tới nỗi bạn sẽ không tin được rằng ai đó có thể nói dối về một vấn đề như vậy. Vậy nên, bạn bắt đầu đặt câu hỏi về mọi thứ và trở nên không chắc chắn về những vấn đề đơn giản nhất.
• Họ dựng ra những chuyện không có thật: Người muốn gaslighting có thể nói một câu tổn thương bạn rồi một thời gian sau thì hoàn toàn chối bỏ việc này. Thậm chí, họ còn có thể yêu cầu bạn đưa ra bằng chứng họ đã làm tổn thương bạn. Bạn sẽ dần có những nghi ngờ về trí nhớ và nhận thức của mình. Bạn bắt đầu tự hỏi liệu người kia có thể nói đúng không và dần chấp nhận những gì họ nói.
• Họ dùng những gì bạn trân trọng chống lại bạn: Người muốn gaslighting sẽ dùng những thứ bạn yêu quý nhất để chống lại bạn. Nếu bạn thích công việc của mình, họ sẽ nói công việc của bạn có nhiều vấn đề. Đối với những ai có con cái, những kẻ thích thao túng sẽ đưa ra những lý do tại sao bạn không nên có con. Điều này sẽ khiến bạn không tin tưởng vào cả những thứ mình rất trân trọng và yêu quý nhất.
• Họ khiến bạn không còn chính kiến: Một trong những phần đáng sợ của việc thao túng là nạn nhân không thay đổi ngay mà sẽ biến thành con người khác một cách từ từ. Nạn nhân sẽ không còn những suy nghĩ, hành động, chính kiến của mình mà dần trở thành một người giống kẻ đi thao túng kia.
• Họ liên tục dùng lời nói thao túng bạn: Những người muốn gaslighting bạn sẽ luôn dùng những câu nói sáo rỗng để bạn tin họ. Đôi khi, họ cũng sẽ có những hành động mang tính bạo hành bên cạnh những lời nói thao túng.
• Họ có những lúc ngọt ngào với bạn: Bên cạnh những lời nói gây tổn thương, những người muốn gaslighting bạn cũng có thể có những lúc ngọt ngào. Họ nhẹ nhàng, khen ngợi, cổ vũ bạn để khiến bạn nghĩ rằng họ không phải người xấu. Tuy nhiên, sau những lời ngọt ngào, mục đích sau cùng của họ là chiếm được sự tin tưởng và phục tùng của bạn.
• Họ khiến bạn cảm thấy mập mờ: Mọi người khao khát sự ổn định và rõ ràng. Những người thích thao túng lợi dụng tâm lý này và tạo ra sự mập mờ, hỗn loạn xung quanh nạn nhân. Khi này, nạn nhân sẽ không còn cách nào khác ngoài việc dựa vào người thao túng mình để có sự ổn định nhất thời.
• Họ đổ tội cho bạn: Những người muốn thao túng sẽ khiến bạn cảm thấy mình là người gian dối và lừa lọc dù chính họ mới là người có lỗi. Bạn sẽ cảm thấy mình luôn là người có lỗi và liên tục phải nhận phần sai về mình.
• Họ khiến bạn nghĩ mình không tỉnh táo: Người muốn gaslighting biết bạn đang cảm thấy hoang mang và nghi ngờ bản thân nên sẽ lợi dụng điều này để khiến bạn nghĩ mình không tỉnh táo. Điều này sẽ khiến những người xung quanh và cả chính bạn cho rằng những vấn đề bạn đang gặp là không có thật. Lúc này, bạn sẽ khó tìm kiếm sự giúp đỡ hơn.
• Họ cho rằng mọi người khác đều nói dối: Kẻ lạm dụng cũng có thể nói với bạn rằng mọi người đều đang dối trá và muốn hãm hại bạn. Từ đó, bạn sẽ không còn lòng tin vào bất kỳ ai mà chỉ còn biết trông cậy vào người thao túng bạn. Tâm lý này khiến họ càng dễ dàng gaslighting bạn hơn.
Cách đối phó với gaslighting
Gaslighting gây đau đớn về mặt tâm lý cho nạn nhân. Nếu từng trải qua quãng thời gian bị gaslighting, bạn có thể cần thực hiện những điều sau đây.
• Xác nhận tình trạng gaslighting: Bạn hãy cố gắng làm rõ ai đang muốn thao túng bạn và cách họ thực hiện hành vi này. Bạn cũng hãy ghi chú lại những lần mình tự nghi ngờ bản thân để nhận ra hiện tượng gaslighting.
• Dành thời gian để thiền: Thiền sẽ giúp bạn giữ được chính kiến và quan điểm của mình mỗi khi bạn nghi ngờ bản thân.
• Tìm kiếm sự giúp đỡ: Bạn có thể nói chuyện với bạn bè hoặc thành viên gia đình mà mình tin tưởng. Ngoài ra, bạn có thể tìm kiếm sự giúp đỡ từ nhà trị liệu hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần.
Khi đã nhận ra mình bị gaslighting, bạn cũng có thể tự giúp bản thân bằng cách mở rộng kiến thức và khả năng nhận thức của bản thân.
Khi đã biết gaslighting là gì, bạn sẽ có thể tìm kiếm sự giúp đỡ từ những người mình tin tưởng để bước qua sự hoang mang và lo lắng. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể tự nâng cao nhận thức của bản thân để xây dựng sự tự tin cho mình và vượt qua hiệu ứng thao túng tâm lý gaslighting.
Như Vũ | HELLO BACSI