Trẻ nhỏ thường nghĩ rằng mình là trung tâm của vũ trụ và mọi người phải có trách nhiệm làm mọi thứ cho chúng. Nếu trẻ cứ có suy nghĩ này thì khi lớn lên trẻ sẽ trở thành người vô trách nhiệm. Vì vậy, bạn nên dạy cho trẻ hiểu được giá trị của việc sống có trách nhiệm bằng những biện pháp giáo dục tích cực.
Người sống có trách nhiệm là người hoàn thành bổn phận của mình trong gia đình, trường học và cộng đồng. Họ ý thức trách nhiệm trước những hành động của mình. Vì vậy, khi phạm lỗi, họ thừa nhận, xin lỗi và cố gắng sửa đổi… Còn người không có trách nhiệm thường không nhận lỗi mỗi khi làm sai. Ví dụ, họ có con nhưng bỏ mặc, không chăm sóc, gây ra tai nạn cho người khác thì vội vàng bỏ chạy… Vậy làm thế nào để nuôi dạy trẻ trở thành một người sống có trách nhiệm ngay từ nhỏ? Bạn hãy cũng Chúng tôi tham khảo những điều dưới đây.
Dạy trẻ tự dọn dẹp những đồ vật của mình
Khi trẻ còn nhỏ, bạn có thể giúp con dọn dẹp đồ của mình cho đến khi trẻ tự làm được thì bạn ngưng. Trẻ sẽ học điều này nhanh hơn nếu bạn dạy trẻ với thái độ vui vẻ và không la hét nếu chẳng may trẻ làm đổ, bể đồ.
Bạn dạy cho trẻ điều này để trẻ có thể sống tự lập. Nếu cách dạy của bạn nhẹ nhàng và tích cực, trẻ sẽ không phản kháng và rên rỉ vì những điều bạn nói. Khi trẻ nghe bạn nói với những từ ngữ nhẹ nhàng: “Chúng ta phải dọn dẹp những vật dụng của mình” hay “Đừng quá lo, mẹ sẽ giúp con” thì trẻ sẽ thấy thích làm những công việc này hơn đấy.
Trẻ cần có cơ hội để đóng góp vào lợi ích chung
Bạn cần cho trẻ nhỏ thường xuyên đóng góp vào những công việc chung để trẻ sống có trách nhiệm hơn. Tìm ra những hành động tốt và nhận xét về trẻ, đó có thể là hành động quan tâm đến em hoặc giúp đỡ bạn bè… Khi những hành vi tốt được bạn ghi nhận thì trẻ sẽ tiếp tục phát triển những hành vi tốt này.
Khi trẻ lớn lên, sự đóng góp của trẻ cũng sẽ tăng lên, kể cả trong và ngoài gia đình. Trẻ cần phải được giáo dục về trách nhiệm chăm sóc bản thân và trách nhiệm đóng góp vào công việc chung của gia đình.
Tất nhiên, bạn không thể mong đợi trẻ sẽ có thái độ tích cực ngay lập tức. Điều này cần phải được phát triển từ từ theo những cách phù hợp với lứa tuổi.
Nhớ rằng “không có đứa trẻ nào muốn làm việc nhà”
Nếu bạn không muốn trẻ nghĩ rằng việc đóng góp vào các công việc gia đình là một công việc “khổ sai” thì bạn đừng để trẻ làm việc nhà mà không có bạn bên cạnh cho đến khi trẻ thấy rằng đây là một thói quen thường xuyên trong gia đình chứ không phải là một điều ép buộc. Mục tiêu không phải là hoàn thành công việc mà bạn phải giúp trẻ cảm thấy vui và hứng thú khi được đóng góp công sức của mình vào những việc chung.
Để trẻ tự làm ngay cả khi trẻ làm xong bạn vẫn phải làm lại
Trẻ nhỏ luôn muốn trở thành người giỏi giang, có thể làm mọi việc. Nếu bạn giúp đỡ trẻ làm, trẻ sẽ không cảm nhận được điều này. Bạn đang làm việc chung với con để giúp con khám phá niềm vui khi được làm việc. Điều đó quan trọng hơn là hoàn thành công việc một cách nhanh chóng hoặc hoàn hảo.
Hãy yêu cầu trẻ suy nghĩ, thay vì đưa ra các mệnh lệnh
Khi chuẩn bị cho việc đi học mỗi buổi sáng, thay vì bạn nói: “Đi chải răng nhanh! Con đã soạn cặp chưa? Đừng quên bữa trưa!”… bạn có thể hỏi: “Con cần làm gì tiếp theo để chuẩn bị đi học?”. Điều này sẽ giúp trẻ ghi nhớ những việc cần làm, dần dần trẻ sẽ quen và tự làm mà không cần bạn nhắc.
Xây dựng thói quen cho trẻ
Đây là điều rất quan trọng trong cuộc sống của trẻ vì nhiều lý do. Trước tiên, nó giúp con nắm vững các thủ tục trước khi đi ngủ, dọn dẹp đồ chơi và chuẩn bị đi học. Sau đó, trẻ sẽ phát triển thói quen học tập và thói quen sống tốt. Cuối cùng, trẻ sẽ học được các kỹ năng sống cơ bản thông qua việc làm đi làm lại các công việc gia đình như giặt quần áo hoặc làm các bữa ăn đơn giản.
Dạy trẻ sống có trách nhiệm về hành động của mình với người khác
Khi trẻ làm đau em, đừng bắt trẻ phải xin lỗi cho bằng được. Trẻ sẽ không hiểu và điều này không giúp ích gì cả. Thay vào đó, hãy lắng nghe cảm xúc của trẻ để phát hiện lý do tại sao trẻ nổi giận. Sau khi trẻ cảm thấy tốt hơn, hãy hỏi trẻ xem con cần phải làm gì. Lúc này, trẻ sẽ sẵn sàng để xin lỗi em. Nếu trẻ xấu hổ, bạn có thể gợi ý cho trẻ một vài hành động chuộc lỗi khác như đọc sách cho em nghe, ôm em… Điều này sẽ dạy trẻ rằng trẻ phải sống có trách nhiệm với hành động của mình và phải tìm cách để sửa chữa lỗi lầm mình gây ra.
Để trẻ hỗ trợ đền bù cho những vật mà trẻ làm hư
Nếu bạn để trẻ hỗ trợ đền bù cho một số thiệt hại như trẻ phụ trả tiền khi làm mất sách ở thư viện, tiền cửa sổ bị vỡ do chơi bóng… thì trẻ ít có khả năng lặp lại những hành động này.
Không vội vàng giúp trẻ vượt qua những tình huống khó khăn
Việc luôn ở bên cạnh con để giúp giải quyết vấn đề có thể khiến trẻ ỷ lại vào bạn. Nếu bạn để trẻ tự giải quyết vấn đề, cho dù đó chỉ là một lời xin lỗi hoặc một lời hứa hẹn thì sẽ tốt hơn nhiều.
Muốn con sống có trách nhiệm, bạn cần làm gương cho trẻ
Nói rõ ràng về việc sống có trách nhiệm mà bạn đang thực hiện. Giữ lời hứa với trẻ và đừng ngụy biện. Nếu bạn không giữ lời hứa dẫn trẻ đi công viên khi trẻ được điểm tốt thì trẻ cũng không tuân thủ lời hứa với bạn.
Không bao nói trẻ “vô trách nhiệm”
Không bao giờ mắng trẻ là “vô trách nhiệm”. Thay vào đó, hãy dạy cho trẻ những kỹ năng trẻ cần phải có. Ví dụ, nếu trẻ luôn làm mất đồ, hãy dạy trẻ các kỹ năng để khắc phục điều này, chẳng hạn như luôn kiểm tra kỹ đồ đạc trước khi đi học về…
Dạy trẻ viết thời gian biểu
Đây là một kỹ năng cực kỳ cần thiết, đặc biệt là trong thời đại bận rộn. Tất cả trẻ em cần phải nắm vững kỹ năng này ở trường trung học, nếu không mọi việc trẻ làm sẽ không hoàn thành tốt. Bạn hãy mua một quyển sổ cho con, liệt kê ngày giờ ở bên trái và yêu cầu trẻ điền những điều cần làm. Điều này sẽ giúp giảm căng thẳng vì trẻ biết mình phải làm gì và khi nào. Quan trọng hơn, đây là cách để bạn dạy trẻ kỹ năng quản lý thời gian và chịu trách nhiệm về những cam kết của mình.
Cho trẻ hiểu làm việc sẽ kiếm được tiền
Bạn hãy giúp trẻ hiểu “làm việc sẽ được trả tiền”. Điều này sẽ giúp trẻ sống có trách nhiệm trong thế giới thật. Bạn có thể yêu cầu trẻ làm những công việc nhỏ như rửa xe, làm vườn… phù hợp với lứa tuổi vào cuối giờ học hoặc khi nghỉ hè và trả công cho trẻ.
Xây dựng một gia đình không đổ lỗi
Theo phản ứng thông thường, khi một người làm việc gì đó sai đều muốn đổ lỗi cho người khác, giống như việc đổ lỗi có thể ngăn ngừa sai lầm lặp lại hoặc miễn trách nhiệm của mình. Trên thực tế, tội lỗi khiến mọi người muốn tự vệ và thường có khuynh hướng che đậy hơn là sửa chữa. Đó là lý do tại sao một số trẻ em nói dối bố mẹ. Tệ hơn nữa, khi bạn đổ lỗi cho trẻ, trẻ sẽ cố tìm ra tất cả lý do để có thể biện minh cho hành động của mình. Do đó, trẻ sẽ không hiểu được trách nhiệm của mình và nhiều khả năng sẽ lặp lại những hành động sai trái.
Trên đây là một số điều bạn có thể dạy trẻ để con sống có trách nhiệm ngay từ khi còn nhỏ. Khi trẻ lớn lên, để con có thể vững bước vào đời, bạn cần dạy con thêm nhiều kỹ năng sống. Bố mẹ hãy tham khảo bài viết “18 kỹ năng sống cho trẻ, bố mẹ cần đang bị cho con“.