Viêm gan do rượu

Tiêu thụ một lượng lớn thực phẩm có cồn như rượu có thể dẫn đến ba bệnh lý tại gan – gan nhiễm mỡ, viêm gan và xơ gan. Nếu uống rượu trong giới hạn cho phép dưới đây thì ít có khả năng mắc phải các bệnh lý kể trên. Trong trường hợp mắc bệnh gan do rượu, điều trị chính là người bệnh ngưng uống rượu hoàn toàn.

Chức năng của gan

Gan nằm ở ¼ bụng trên bên phải. Chức năng của gan gồm:

• Dự trữ glycogen, được tạo ra từ đường. Khi cần thiết, glycogen bị phân giải thành glucose và đưa vào máu.
• Tham gia quá trình chuyển hóa chất béo và protein từ thức ăn.
• Sản xuất các protein tham gia quá trình đông máu (các yếu tố đông máu).
• Chuyển hóa một số loại thuốc.
• Loại bỏ rượu, chất độc ra khỏi cơ thể.
• Sản xuất mật đưa đến ruột và giúp tiêu hóa chất béo.

Tác hại của rượu đối với gan

Khi bạn uống rượu, rượu sẽ được hấp thụ vào máu từ dạ dày và ruột. Tất cả máu từ dạ dày và ruột đều đi qua gan trước khi lưu thông vào hệ tuần hoàn chung của cơ thể. Vì vậy, nồng độ cao nhất của rượu khi máu chảy qua gan.

Tế bào gan có chứa men tham gia quá trình chuyển hóa rượu. Các men này bẻ gãy phân tử rượu thành nước và carbon dioxide. Sau đó được đào thải thông qua nước tiểu và hơi thở. Các tế bào gan chỉ có thể phân giải một số lượng rượu nhất định mỗi giờ. Vì vậy, nếu bạn uống rượu nhanh hơn so với tốc độ làm việc của gan thì nồng độ cồn trong máu tăng lên.

Các vấn đề mắc phải khi uống rượu quá nhiều

Gan và cơ thể có thể chuyển hóa được một lượng rượu nhỏ. Thật vậy, uống một lượng rượu nhỏ (1-2 đơn vị mỗi ngày) có thể giúp ngăn ngừa bệnh tim và đột quỵ.

Tuy nhiên, uống quá mức cho phép (chi tiết bên dưới) có thể có hại. Nếu bạn uống rượu nhiều có làm tăng nguy cơ mắc phải các vấn đề:

• Bệnh lý về gan (bệnh gan do rượu)
• Một số rối loạn dạ dày
• Viêm tụy cấp
• Rối loạn tâm thần, bao gồm trầm cảm và lo âu
• Rối loạn tình dục như bất lực
• Bệnh cơ tim và cơ vân
• Tăng huyết áp
• Tổn thương mô thần kinh
• Tai nạn – uống rượu làm tăng nguy cơ gặp tai nạn, đặc biệt là thương tích và tử vong gây ra do lửa và tai nạn giao thông. Khoảng 1 trong 7 trường hợp tử vong do tai nạn giao thông gây ra do uống rượu
• Ung thư ( vòm hầu, thực quản, gan, đại tràng và vú)
• Béo phì (rượu có nhiều năng lượng)
• Gây hại cho thai nhi ở phụ nữ mang thai.
• Nghiện rượu.

Tại Anh, tử vong do các bệnh liên quan đến rượu (đặc biệt là bệnh gan) đã tăng đáng kể trong vòng 20 năm qua.

Định nghĩa bệnh gan do rượu

Tiêu thụ một lượng lớn thực phẩm có cồn như rượu có thể dẫn đến ba loại bệnh lý của gan – gan nhiễm mỡ, viêm gan và xơ gan. Những bệnh lý này có thể xảy ra đồng thời ở cùng một người.

Gan nhiễm mỡ

Ở hầu hết những người thường xuyên uống rượu nhiều, xảy ra hiện tượng tích tụ chất béo trong các tế bào gan. Gan nhiễm mỡ thường không nghiêm trọng và không gây ra triệu chứng. Gan nhiễm mỡ thường sẽ tự hồi phục nếu bạn ngừng uống rượu nhiều. Tuy nhiên, ở một số người, gan nhiễm mỡ tiến triển và gây viêm gan.

Viêm gan do rượu

Viêm gan là tình trạng viêm của tế bào gan. Quá trình viêm này có thể từ nhẹ đến nặng.

• Viêm gan thể nhẹ có thể không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Chỉ có một triệu chứng duy nhất là bất thường men gan, có thể được phát hiện bằng xét nghiệm máu. Tuy nhiên, trong một số trường hợp viêm gan mạn tính, tổn thương dần dần tế bào gan và cuối cùng gây xơ gan.
• Viêm gan thể nặng hơn có thể gây ra các triệu chứng như:
  • Buồn nôn
  • Vàng da, vàng mắt (bệnh vàng da), do tăng nồng độ bilirubin – một chất hóa học thường được chuyển hóa ở gan.
  • Mệt mỏi.
  • Đau ¼ bụng trên bên phải.
• Viêm gan do rượu thể tối cấp có thể nhanh chóng dẫn đến suy gan. Biểu hiện vàng da nặng, rối loạn đông máu, lú lẫn, hôn mê và xuất huyết tiêu hóa. Thường gây tử vong.
• Điều trị chính cho viêm gan do rượu là cung cấp đầy đủ dinh dưỡng (đôi khi cần cung cấp dinh dưỡng qua ống thông dạ dày) và steroid.

Xơ gan do rượu

Xơ gan là một bệnh lý mà mô gan bình thường được thay thế bằng mô xơ. Sự tạo thành các mô xơ là một quá trình tiến triển dần dần. Các mô xơ ảnh hưởng đến cấu trúc bình thường và phát triển của các tế bào gan. Khi các mô xơ dần dần phát triển tế bào gan bị hủy hoại và bị chết . Vì vậy, gan dần dần mất khả năng hoạt động tốt. Các mô xơ cũng ảnh hưởng đến lưu lượng máu qua gan làm tăng áp lực trong các mạch máu đến gan.

Khoảng 1 trong 10 người nghiện rượu nặng cuối cùng sẽ tiến triển xơ gan. Xảy ra sau hơn 10 năm uống rượu nhiều. Lưu ý: xơ gan có thể xảy ra ở những người chưa bao giờ bị viêm gan do rượu trước đó.

Xơ gan có thể xảy do nhiều nguyên nhân khác ngoài rượu – ví dụ, viêm gan siêu vi mạn và một số bệnh di truyền và chuyển hóa. Nếu bệnh gan mạn tính và uống rượu nhiều, làm tăng nguy cơ mắc phải xơ gan.

Xơ gan có thể dẫn đến bệnh gan giai đoạn cuối. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu của bệnh, thường không có triệu chứng. Chỉ có giảm số lượng của các tế bào gan hoạt động. Nhưng khi càng ngày càng nhiều các tế bào gan chết và bị thay thế bởi mô xơ tích tụ, các triệu chứng bắt đầu xuất hiện. Các triệu chứng và biến chứng tương tự như viêm gan thể tối cấp (được liệt kê ở trên). Tuy nhiên, không giống như viêm gan thể tối cấp, triệu chứng và biến chứng có xu hướng tiến triển chậm.

Hiện tại vẫn chưa giải thích vì sao có một số người tế bào gan lại dễ bị tổn thương do rượu và dễ tiến triển tới viêm gan hay xơ gan. Nhưng càng uống rượu nhiều và thường xuyên thì càng có nhiều nguy cơ dẫn tới viêm gan và/ hoặc xơ gan.

Các mô xơ và tổn thương do xơ gan thường là mạn tính và không thể hồi phục. Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây đã dẫn đến một sự hiểu biết lớn hơn về xơ gan. Nghiên cứu cho thấy rằng trong tương lai có thể phát triển các loại thuốc điều trị mô xơ do xơ gan.

Chẩn đoán bệnh gan do rượu

Bác sĩ có thể nghi ngờ rằng bạn có vấn đề về gan từ các biểu hiện triệu chứng lâm sàng (ví dụ gan to hoặc phù). Đặc biệt có tiền sử uống rượu nhiều. Một số xét nghiệm có thể được thực hiện:

• Xét nghiệm máu có thể cho thấy bất thường chức năng gan.
• Siêu âm có thể thấy dấu chứng tổn thương gan.
• Sinh thiết gan là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán. Trên mẫu sinh thiết có thể thấy tổn thương tế bào gan do mô xơ hay những đặc điểm của viêm gan do rượu.

Điều trị bệnh gan do rượu

Đối với tất cả các loại bệnh gan do rượu, bạn nên ngừng uống rượu hoàn toàn . Ngoài ra, bạn có thể tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng. Điều này là do những người uống rượu nhiều thường không ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng vì vậy, cần phải được tư vấn một chế độ ăn uống lành mạnh. Có thể bổ sung vitamin trong một khoảng thời gian.

• Nếu gan nhiễm mỡ, hoặc viêm gan do rượu mà không phải mức độ nặng, sẽ hồi phục hoàn toàn nếu ngừng uống rượu.
• Nếu viêm gan nặng và yêu cầu nhập viện, có thể cần điều trị chăm sóc đặc biệt. Thậm chí một số người bị viêm gan nặng sẽ tử vong.
• Nếu xơ gan, ngừng uống rượu sẽ cải thiện tiên lượng bệnh. Nó phụ thuộc vào mức độ xơ gan. Nếu xơ gan được chẩn đoán tại thời điểm mức độ chưa nghiêm trọng thì bệnh có thể chưa tiến triển nặng khi bạn ngừng uống rượu. Tuy nhiên, xơ gan và các triệu chứng thường sẽ nặng hơn nếu bạn tiếp tục uống rượu. Trong trường hợp nặng khi mô xơ lan tỏa và chức năng gan suy giảm nhiều ghép gan là lựa chọn duy nhất.

Ngăn ngừa bệnh gan do rượu

Bạn rất ít có khả năng mắc phải các bệnh lý về gan do rượu nếu lượng rượu trong giới hạn an toàn được khuyến cáo. Đó là:

• Giới nam nên uống không quá 21 đơn vị rượu mỗi tuần, không quá bốn đơn vị trong một ngày và có ít nhất hai ngày không uống rượu một tuần.
• Giới nữ nên uống không quá 14 đơn vị rượu mỗi tuần, không quá ba đơn vị trong một ngày và có ít nhất hai ngày không uống rượu một tuần.
• Phụ nữ mang thai. Theo khuyến cáo từ Ủy ban sức khỏe … “phụ nữ mang thai hoặc phụ nữ đang cố gắng thụ thai không nên uống rượu. Nếu uống, để giảm thiểu rủi ro cho thai nhi, không nên uống nhiều hơn 1-2 đơn vị rượu một lần hoặc hai lần một tuần và không nên say rượu “. Hướng dẫn chăm sóc sức khỏe mới nhất của Viện Quốc gia (NICE) cho rằng trong ba tháng đầu của thai kỳ phụ nữ mang thai không nên uống rượu. Sau đó, có thể uống không quá một hoặc hai đơn vị tiêu chuẩn Anh.Uống nhiều hơn 7,5 đơn vị Anh của rượu trong một lần có thể có hại cho sự phát triển thai nhi.

Trích dẫn nguồn khuyến cáo

• Ủy ban chăm sóc sức khỏe khuyến cáo rằng nam giới không nên thường xuyên uống nhiều hơn 3-4 đơn vị rượu mỗi ngày và nữ giới không nên thường xuyên uống nhiều hơn 2-3 đơn vị một ngày. “Thường xuyên” có nghĩa là uống mỗi ngày hoặc hầu hết các ngày trong tuần. Và nếu có một ngày uống rượu nhiều hơn lượng này, cho phép cơ thể không tiêu thụ rượu trong vòng 48 giờ sau đó, để cho cơ thể phục hồi.
• Đại học Y khoa Royal (RCP) khuyến cáo không quá 21 đơn vị mỗi tuần dành cho nam giới và 14 đơn vị mỗi tuần cho nữ giới. Có thể có 2-3 ngày không uống rượu một tuần để cho phép gan có thời gian để phục hồi dù uống số lượng rượu ít nhất. RCP phát biểu rằng… “, ngoài hạn chế về số lượng rượu thì tần suất sử dụng cũng phải được quan tâm. Ở những người uống rượu hàng ngày hoặc gần như mỗi ngày có nguy cơ mắc bệnh gan cao hơn so với những người uống ngắt quãng “.
• Ủy ban Công nghệ và khoa học khuyến cáo rằng nên có ít nhất hai ngày không uống rượu một tuần.
• Một số chuyên gia lại cho rằng giới hạn trên của số lượng rượu tiêu thụ của các khuyến cáo quá cao. Ví dụ, một nghiên cứu cho thấy uống nhiều hơn hai đơn vị một ngày đối với nam và hơn một đơn vị một ngày đối với nữ làm tăng đáng kể nguy cơ mắc phải một số bệnh ung thư.

Nói chung, càng uống trên mức giới hạn an toàn, càng có hại.

Và hãy nhớ, say rượu có thể gây hại mặc dù tổng lượng rượu tiêu thụ hàng tuần có vẻ không quá cao. Ví dụ, nếu chỉ uống rượu một lần hoặc hai lần một tuần nhưng 4-5 lít bia mỗi lần, hoặc một chai rượu vang mỗi lần, là một nguy cơ đối với sức khỏe.

Một đơn vị của rượu là 10 ml (1 cl) thể tích, hoặc 8 g theo trọng lượng của cồn nguyên chất. Ví dụ:

• Một đơn vị của rượu khoảng chừng bằng:
  • Nửa lít bia thường hoặc rượu táo (3-4% rượu theo thể tích); hoặc là
  • 25 ml rượu mạnh (40% cồn theo thể tích); hoặc là
  • 50 ml rượu vang (20% cồn theo thể tích).
• Có 1.5 đơn vị cồn trong:
  • Một ly nhỏ (125 ml) rượu mạnh thông thường (12% cồn theo thể tích); hoặc là
  • 35 ml (40% cồn theo thể tích).

Nhưng hãy nhớ, nhiều loại rượu bia có nồng độ cồn cao hơn so với loại bình thường. Một cách chính xác hơn như sau. Các rượu tỷ lệ phần trăm cồn theo thể tích (% abv) của một thức uống tương đương với số lượng đơn vị trong một lít đồ uống đó. Ví dụ:

• Bia mạnh có nồng độ cồn 6% (abv) có nghĩa có sáu đơn vị trong một lít. Nếu bạn uống nửa lít (500 ml) – có nghĩa là bạn đã uống ba đơn vị.
• Rượu có nồng độ 14% (abv) có 14 đơn vị trong một lít. Nếu bạn uống một phần tư lít (250 ml) – hai ly nhỏ – tương đương 3.5 đơn vị ba.

Một số ví dụ khác

Ba lít bia, ba lần mỗi tuần, ít nhất là 18-20 đơn vị mỗi tuần. Đó gần như là giới hạn trên của mức an toàn hàng tuần trên cho một người đàn ông. Tuy nhiên, mỗi 1 lít là ít nhất sáu đơn vị, nhiều hơn so với giới hạn an toàn khuyến cáo cho một ngày. Một ví dụ khác: một chai 750 ml nồng độ cồn 12% chứa chín đơn vị. Trong 1 tuần, nếu uống hai chai rượu 12%, tức 18 đơn vị. Đây là giới hạn trên an toàn cho nữ giới.

Tuy nhiên, bạn không nên uống rượu nếu:

• Giai đoạn sớm của xơ gan.
• Viêm gan mạn tính hoặc một số bệnh gan khác. Bác sĩ sẽ tư vấn cho từng trường hợp cụ thể.

Tiên lượng

Một công thức tính tóan ( DT) chức năng của gan theo Maddrey và cộng sự dựa trên PT ( Prothrombin time) và nồng độ bilirubin

DF = (4.6 × PT kéo dài) + bilirubin tòan phần ( mg/dl).

Nếu giá trị này lớn hơn 32, là dấu chứng chỉ điểm cho bệnh gan mức độ nặng và tiên đáon tỷ lệ tử vong trong 30 ngày là khỏang 50%. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu sau đó đã chỉ ra rằng công thức DT không tiên đóan chính xác tỷ lệ tử vong, đặc biệt ở những bệnh nhân sử dụng glucocorticoids.

Thang điểm Glasgow cho viêm gan do rượu GAHS là một trong những yếu tố tiên đóan được mô tả gần đây nhất. Thang điểm này sử dụng 5 yếu tố: tuổi, nồng độ bilirubin, BUN, PT và số lượng bạch cầu.

Hỗ trợ trong việc cai rượu

Nếu bạn không thể ngừng uống rượu thì nên cần sự giúp đỡ và điều trị hỗ trợ từ bác sĩ, y tá, hoặc cố vấn. Điều trị giải độc có thể được khuyến cáo nếu bạn là phụ thuộc rượu.

Tài liệu tham khảo