Vẹo cổ ở trẻ sơ sinh dễ xảy ra khi trẻ phải trải qua một cuộc vượt cạn đầy khó khăn hoặc tư thế của bé trong bụng mẹ không đúng. Tình trạng này thường không gây đau đớn cho bé, nhưng có thể khiến đầu của bé nghiêng sang một bên, gây mất cân xứng.
Vẹo cổ (torticollis) là tình trạng mà đầu của bé bị nghiêng sang một bên và cằm nghiêng sang hướng ngược lại. Tình trạng này có thể là do bẩm sinh hoặc do bệnh. Thế nhưng, dù là lý do gì đi nữa, nó cũng khiến cơ cổ bị co lại, đầu bị nghiêng và xoay sang một bên.
Vẹo cổ là gì?
Vẹo cổ là tình trạng mà cổ bị “xoắn” bất thường do cơ sternocleidomastoid (SCM) bị kéo căng. Cơ SCM là một cơ nối xương ức và xương đòn với hộp sọ. Cơ SCM hiện diện ở cả hai bên đầu. Khi một cơ co, nó sẽ kéo cổ về hướng bên đó trong khi cơ còn lại thì giãn ra.
Nguyên nhân gây vẹo cổ ở trẻ sơ sinh
Có hai loại: vẹo cổ do bẩm sinh hoặc vẹo cổ do bệnh.
Vẹo cổ do bẩm sinh
Vẹo cổ bẩm sinh là tình trạng mà khi sinh ra cổ bé đã bị vẹo và cứ tiếp tục phát triển như vậy trong 3 tháng đầu. Nguyên nhân của tình trạng này có thể là do:
1. Thai ngôi mông
Nếu là thai ngôi mông, mông của bé sẽ được sinh ra đầu tiên. Như vậy, cổ của bé có thể bị kéo căng và mắc kẹt trong ống sinh. Điều này khiến cơ SCM bị rách, gây chảy máu và bầm tím bên trong.
2. Các vấn đề phát triển ở thai nhi
Trong quá trình phát triển, cổ của bé có thể bị vẹo. Điều này khiến cơ SCM bị rút ngắn. Nguyên nhân khiến cổ bé bị vẹo có thể là do:
- Những bất thường xảy ra trong quá trình hình thành đốt sống cổ có thể là nguyên nhân dẫn đến tật vẹo cổ, hay còn gọi là hội chứng dính bẩm sinh các đốt sống cổ Klippel-Feil. Lúc này, các đốt sống cổ bị dính vào nhau làm cho vùng cổ của bé khó chuyển động và có khuynh hướng nghiêng qua một bên. Tuy nhiên, nguyên nhân này thường không phổ biến.
- Thai nhi bị thương: những tác động vật lý lên tử cung có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của bào thai. Điều này khiến cơ cổ của bé bị suy yếu và khi sinh ra đầu bé bị nghiêng sang một bên.
3. Chấn thương trong quá trình sinh
Bé bị mắc kẹt trong ống sinh sẽ được đưa ra ngoài với sự hỗ trợ của kẹp forcep hoặc giác hút. Việc sử dụng lực quá mạnh để “kéo” bé ra ngoài có thể khiến cơ SCM bị chấn thương. Ngoài ra, việc sử dụng các dụng cụ hỗ trợ sinh sản không đúng cách cũng có thể khiến bé bị vẹo cổ.
Vẹo cổ do bệnh
Vẹo cổ có thể là do tác dụng phụ của một vấn đề sức khỏe nào đó. Nếu là do nguyên nhân này thì khi chào đời, bé sẽ không bị. Một số vấn đề sức khỏe thường gây chứng vẹo cổ ở trẻ sơ sinh:
1. Lệch mắt
Bé bị lệch mắt có thể gặp khó khăn trong việc nhận biết chiều sâu và khoảng cách. Vì cố gắng để nhìn thấy, bé sẽ nghiêng đầu. Việc bé nghiêng đầu quá nhiều có thể khiến cơ SCM bị căng ra, dẫn đến chứng vẹo cổ.
Nếu là do nguyên nhân này, khi sinh ra, cơ SCM vẫn khỏe mạnh. Do đó, chứng vẹo cổ chỉ là tình trạng nhẹ mà quan trọng là các vấn đề ở mắt.
2. Hội chứng Sandifer
Những bé bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản nghiêm trọng (GERD) có thể phát triển một chứng rối loạn nhi khoa hiếm gặp được gọi là hội chứng Sandifer. Nếu là tình huống này, các cơ của bé sẽ bị co bất thường cùng với những cơn trào ngược. Tuy nhiên, hội chứng này rất hiếm khi xảy ra.
3. Vẹo cổ bộc phát
Trẻ sơ sinh thường nghiêng đầu trong thời gian dài, từ vài giờ đến vài ngày. Bé sẽ nghiêng theo bất cứ hướng nào và sau đó trở lại bình thường. Tình trạng này lặp đi lặp lại nhiều lần kèm theo các triệu chứng như mất phương hướng, buồn ngủ và khó chịu. Tình trạng này thường xuất hiện nhiều trong 12 tháng đầu và sẽ biến mất sau khi bé được 5 tuổi. Nguyên nhân gây ra tình trạng này hiện vẫn chưa xác định nhưng nhiều chuyên gia cho rằng nó có thể là do các vấn đề trong hệ thần kinh chứ không phải là cơ bắp.
4. Hội chứng Grisel
Nhiễm trùng mũi, họng có thể gây viêm cơ cổ, dẫn đến khớp chẩm đốt bị trật. Tình trạng này còn có thể xảy ra do nhiễm trùng amidan, sùi vòm họng và viêm tai giữa. Các khớp bị trật sẽ khiến đầu bé bị nghiêng, gây ra chứng vẹo cổ. Hội chứng Grisel có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở trẻ vị thành niên.
5. Gật đầu co cứng
Đây là tình trạng xuất hiện ba vấn đề cùng một lúc: gật đầu, rối loạn nhịp tim và rung giật nhãn cầu. Nguyên nhân gây ra tình trạng này hiện vẫn chưa rõ nhưng được cho là có liên quan đến việc thiếu sắt, vitamin D và rối loạn não.
6. Nhiễm trùng và thương tích
Bé có thể bị vẹo cổ do các chấn thương trực tiếp. Ngoài ra, việc nhiễm trùng cột sống cổ và các mô xung quanh cũng có thể gây ra tình trạng này.
Triệu chứng của tật vẹo cổ ở trẻ sơ sinh
Nếu bạn nghi ngờ bé bị chứng vẹo cổ, vậy hãy quan sát xem bé có các triệu chứng sau không nhé:
- Bé chỉ nghiêng đầu về một hướng.
- Bé chỉ thích bú một bên vú. Vẹo cổ có thể làm giới hạn chuyển động đầu của bé, khiến bé gặp khó khăn khi bú.
- Có một khối u nhỏ trên cổ. Nếu bé bị tổn thương cơ SCM thì bạn có thể phát hiện một cục u nhỏ trên cổ.
Những triệu chứng này biểu hiện khá rõ ràng, nên bạn có thể dễ dàng phát hiện. Nếu bé có các dấu hiệu trên, bạn nên đưa bé đi khám để được điều trị kịp thời.
Vẹo cổ ở trẻ sơ sinh được chẩn đoán như thế nào?
Các bác sĩ sẽ sử dụng một trong ba cách sau để chẩn đoán bệnh vẹo cổ:
1. Kiểm tra trực tiếp: Cách xác định bệnh vẹo cổ nhanh nhất là kiểm tra bé. Bác sĩ có thể di chuyển đầu của bé và cảm nhận xem cơ SCM có căng ra hay không. Nếu cơ cổ của bé bị thương khi chào đời, bác sĩ sẽ tìm xem có vết sẹo lưu lại không. Kiểm tra bé ngay sau khi sinh và vài ngày sau đó. Điều này giúp phát hiện sớm chứng vẹo cổ ở trẻ sơ sinh. Nếu bé bị vẹo cổ do bệnh, bác sĩ sẽ tìm các triệu chứng của bệnh và sẽ hỏi bạn về lịch sử bệnh của bé.
2. Chụp X-quang: X-quang giúp cung cấp một hình ảnh rõ ràng về cấu trúc xương của bé. Phương pháp này không chỉ giúp phát hiện bệnh vẹo cổ mà còn giúp phát hiện các rối loạn về xương khác.
3. Siêu âm: Đây là phương pháp sử dụng sóng âm thanh tần số cao để tạo ra các hình ảnh chính xác của cơ và mạch máu. Thông qua việc đánh giá các hình ảnh siêu âm, bác sĩ sẽ xác định chính xác cơ SCM có đang gặp vấn đề hay không.
Cách điều trị bệnh vẹo cổ ở trẻ sơ sinh
Nếu vẹo cổ là do bệnh, bác sĩ sẽ tập trung điều trị bệnh mà bé đang gặp phải. Còn nếu vẹo cổ là do bẩm sinh, bác sĩ sẽ điều trị cho bé bằng những cách sau:
1. Tập vật lý trị liệu
Các bài tập có thể được thực hiện tại nhà với cha mẹ hoặc chuyên gia. Nếu bạn trực tiếp tập cho bé, bạn cần nhờ các chuyên gia vật lý trị liệu nhi khoa huấn luyện kỹ. Cùng với việc luyện tập là việc đi khám thường xuyên để đánh giá tiến độ điều trị.
Hãy nhớ đừng bao giờ tập các bài tập này nếu không có sự hướng dẫn của các chuyên gia y tế. Tham vấn với chuyên gia là điều cần thiết trước khi thực hiện bất kỳ bài tập nào với cổ của bé.
Các bài tập này giúp cơ SCM bớt bị kéo căng và giúp trở lại hình dạng bình thường. Đầu bé được kéo căng nhẹ nhàng theo nhiều hướng khác nhau, nên làm giảm độ nghiêng.
2. Đeo vòng cổ TOT (tubular orthosis for torticollis)
Vòng cổ TOT là một loại dụng cụ đơn giản giúp cố định phần cổ của bé. Vòng cổ TOT tạo ra một áp lực nhẹ nhàng lên phía đối diện với hướng đầu bị nghiêng, sau đó nhẹ nhàng đưa cổ đến vị trí căn chỉnh chính xác bằng cách kéo căng cơ SCM. Bác sĩ sẽ hướng dẫn cha mẹ cách lấy và tháo vòng cổ. Bé sẽ phải đeo vòng cổ theo lượng thời gian được quy định mỗi ngày. Đa số các loại vòng cổ đều có thể giặt được vì chúng được làm từ nhựa hoặc vải. Vòng cổ TOT thường được khuyến khích sử dụng cùng với phương pháp tập vật lý trị liệu.
3. Thuốc tiêm Botox
Thuốc tiêm Botulinum, còn được gọi là Botox, giúp làm giảm sự căng cơ và giảm độ nghiêng đầu. Thuốc Botox sẽ được tiêm trực tiếp vào cơ SCM để giải phóng sức căng. Bé có thể phải trải qua nhiều lần tiêm tùy thuộc vào cường độ bệnh.
Botox là phương pháp nằm giữa vật lý trị liệu và phẫu thuật. Ở người lớn, Botox được sử dụng để điều trị co thắt cơ. Tuy nhiên, phương pháp điều trị này chỉ phù hợp với các bé hơn 6 tháng tuổi.
4. Phẫu thuật
Đây là lựa chọn cuối cùng nếu các biện pháp can thiệp trên không có tác dụng. Quy trình phẫu thuật như thế nào phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Phương pháp phẫu thuật thường được đi kèm với các buổi vật lý trị liệu chuyên sâu. Ngoài ra, bé cũng phải đeo nẹp để duy trì vị trí chính xác của đầu.
Thời gian hồi phục
Bạn nên điều trị cho bé trước 6 tháng tuổi bởi đây là giai đoạn mà hệ thống cơ xương còn linh hoạt. Các bài tập phải mất hơn 6 tháng mới thấy hiệu quả, trong khi việc phẫu thuật sẽ cho thấy kết quả ngay lập tức nhưng bé phải trải qua hơn 3 tháng tập vật lý trị liệu. Nếu không được điều trị kịp thời, chứng vẹo cổ có thể gây ra nhiều biến chứng lâu dài.
Biến chứng lâu dài của chứng vẹo cổ ở trẻ sơ sinh
Nếu tình trạng vẹo cổ kéo dài lâu thì có thể xuất hiện các biến chứng sau:
1. Đầu lép: Chứng vẹo cổ có thể gây ra chứng đầu lép vì việc nằm nghiêng một bên khi ngủ quá lâu có thể khiến đầu bé bị thon và dẹt.
2. Không đối xứng trên khuôn mặt: Tính bất đối xứng xảy ra khi một bên của khuôn mặt quá khác với phía bên kia. Khi bé có xu hướng nghiêng đầu theo một bên, cơ mặt sẽ sắp xếp sai.
3. Rối loạn xương: Những bé bị vẹo cổ sẽ có nguy cơ bị các vấn đề về xương. Do đầu bị nghiêng sang một bên, các phần khác của cơ thể sẽ sắp xếp không bình thường. Điều này khiến xương kết hợp không chính xác, dẫn đến các biến chứng về xương như loạn sản xương khuỷu, bàn chân khoèo…
Điều trị kịp thời chứng vẹo cổ ở trẻ sơ sinh là cách để bạn ngăn ngừa các biến chứng trên.
Bạn có thể hỗ trợ bé bằng cách nào?
Có một số phương pháp có thể giúp hỗ trợ bé ngay tại nhà mà bạn có thể thử như:
1. Cho bé nằm sấp lâu hơn
Các chuyên gia nhi khoa xác nhận hoạt động đơn giản này có thể giúp phát triển thể chất của bé. Nằm sấp sẽ giúp củng cố cổ và cơ, kích thích bé sử dụng cơ bắp nhiều hơn.
2. Bắt bé nhìn theo hướng khác
Một cách khác để khắc phục tình trạng vẹo cổ ở trẻ sơ sinh là khuyến khích bé quay đầu theo hướng ngược lại. Sử dụng thức ăn hoặc đồ chơi để dụ bé. Điều này giúp kích thích các cơ cổ tự nhiên. Trong thời gian cho bú, bạn có thể đặt bình sữa hoặc cho bé bú bên vú ngược lại với hướng nghiêng đầu của bé. Điều này sẽ giúp các cơ SCM thư giãn, giảm các triệu chứng vẹo cổ ở trẻ sơ sinh.
3. Quan sát tư thế ngủ của bé
Bạn nên tránh cho bé dùng các vật cố định bé ở một tư thế duy nhất vì nó có thể làm tăng nguy cơ đầu bẹt. Cha mẹ có thể sử dụng gối hỗ trợ cổ để giúp bé. Các chuyên gia khuyên bạn nên sử dụng gối chuyên dụng để giúp bé ngủ ngon hơn. Tuy nhiên, hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Ngăn ngừa bệnh vẹo cổ ở trẻ sơ sinh
Có một vài điều mà bạn có thể làm để giúp giảm nguy cơ bé bị vẹo cổ:
1. Chuyển dạ an toàn
Thai ngôi mông có thể làm tăng nguy cơ bị vẹo cổ do chấn thương khi chào đời. Nếu cảm thấy rằng việc sinh thường có thể gây hại thì bác sĩ sẽ chỉ định sinh mổ.
2. Tìm ra những dấu hiệu ban đầu của các vấn đề liên quan đến bệnh vẹo cổ
Vẹo cổ ở trẻ sơ sinh có thể do một số vấn đề về sức khỏe. Hãy thận trọng với các dấu hiệu bởi phát hiện sớm sẽ giúp tỷ lệ điều trị thành công cao hơn.
Vẹo cổ không gây đau đớn nhưng nó có thể làm thay đổi gương mặt của bé. Ngoài ra, bé cũng sẽ gặp khó khăn trong việc xoay đầu. Quan sát các dấu hiệu và đưa bé đến bác sĩ nếu bạn nghi ngờ rằng cổ của bé bị vẹo để có các biện pháp điều trị kịp thời nhé.