Cơ thể các bé sơ sinh rất yếu ớt, đặc biệt là não và hộp sọ. Hộp sọ của trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh, không cứng cáp và hợp nhất như của người lớn. Chúng được cấu tạo từ những phần xương khá mềm và giao nhau ở “những đường nối”. Những phần xương này sẽ cứng lại và liên kết với nhau khi trẻ lớn dần. Vì hộp sọ thai nhi còn mềm như vậy nên rất dễ bị tổn thương hoặc ảnh hưởng, đặc biệt là trong quá trình sinh nở, một trong số đó là tình trạng bướu huyết thanh ở trẻ sơ sinh.
Bạn đã nghe nói đến bướu huyết thanh ở trẻ sơ sinh? Bạn có biết nguyên nhân gây nên tình trạng này? Trẻ sơ sinh bị bướu huyết thanh có nguy hiểm hay không? Hãy cùng Chúng tôi tìm hiểu trong bài viết sau nhé!
Bướu huyết thanh là gì?
Bướu huyết thanh (caput succedaneum, hay còn gọi là caput) đề cập đến tình trạng sưng hoặc phù nề da đầu trẻ sơ sinh làm xuất hiện cục u hoặc vết sưng ngay sau khi sinh. Tình trạng này thường vô hại và sẽ tự hết khi trẻ lớn hơn. Tuy nhiên, trẻ bị bướu huyết thanh cũng có thể dẫn đến các vấn đề khác, chẳng hạn như vàng da.
Mặc dù có những biểu hiện tương tự nhau, nhưng chúng ta không nên nhầm lẫn bướu huyết thanh với bướu máu, một tình trạng gây ra do chảy máu dưới da.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ trẻ sơ sinh bị bướu huyết thanh
Bướu huyết thanh thường được gây ra do áp lực bên ngoài tác động lên bề mặt xương sọ em bé, làm sưng bọng, bầm tím và hình thành bướu huyết thanh. Các áp lực này có thể đến từ thành âm đạo và tử cung trong giai đoạn mẹ mang thai và chuyển dạ.
Bướu máu cũng thường được hình thành do áp lực từ xương chậu người mẹ lên hộp sọ em bé khi chuyển dạ hoặc do sử dụng các dụng cụ hỗ trợ sinh như kẹp… Tuy nhiên, tình trạng này khác với bướu huyết thanh ở chỗ phần dịch thường hình thành ở sâu hơn dưới da đầu và thành phần của dịch chủ yếu là máu từ các mạch máu bị vỡ.
Cả hai tình trạng kể trên không phải lúc nào cũng xảy ra do các yếu tố rủi ro cụ thể nhưng đôi khi cũng xảy ra mà không có lý do rõ ràng nào trong khi sinh. Trên thực tế, trong một số trường hợp hiếm gặp, trẻ có thể mắc phải những hiện tượng này ngay khi còn là thai nhi trong bụng mẹ.
Cả bướu huyết thanh và bướu máu đều có thể được xác định khi siêu âm trong giai đoạn sau của thai kỳ. Hai loại bướu này có thể được hình thành khi mẹ bị vỡ ối quá sớm. Nước ối được biết đến như phần đệm đỡ cho thai nhi. Việc nước ối vỡ sớm nhưng thai nhi chưa ra khỏi được tử cung có thể khiến da đầu trẻ va chạm vào cơ thể mẹ và bị sưng lên vì không còn đệm bảo vệ nữa.
Bướu máu còn gặp trong trường hợp mẹ mắc phải chứng thiểu ối.
Các yếu tố nguy cơ có thể làm hình thành bướu huyết thanh ở trẻ sơ sinh là:
- Quá trình chuyển dạ kéo dài hoặc khó sinh
- Vỡ ối sớm
- Lượng nước ối trong tử cung thấp
- Sinh con lần đầu
- Các cơn co tử cung sinh lý Braxton-Hicks
- Các vị trí nhất định của thai nhi, ví dụ như đầu hướng xuống dưới
- Nhiều ca đỡ đẻ bằng kẹp forceps hoặc đòi hỏi một vài dụng cụ hỗ trợ chuyên biệt khác
Tuy nhiên, khi bướu được hình thành do sử dụng hút để đưa thai nhi ra ngoài thì thường được gọi là “chignon” và không phải là một bướu huyết thanh thật sự. Chignon biến mất nhanh hơn bướu huyết thanh thông thường, thường tiêu biến sau từ vài giờ đến vài ngày sau khi trẻ được sinh ra.
Tình trạng bướu máu thường xảy ra ở con của những phụ nữ có các yếu tố sau đây:
- Sinh con trai
- Sinh con đầu lòng
- Sinh bé lớn cân vì các bé có thể quá lớn so với kích thước giãn nở của tử cung mẹ
- Các ca sinh đòi hỏi sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như kẹp hay hút
- Sự dụng phương pháp điện cực da đầu thai nhi khi sinh
- Quá trình chuyển dạ kéo dài
Tình trạng này thường xuất hiện ở những thai nhi có vị trí lúc sinh không thuận lợi.
Triệu chứng bướu huyết thanh ở trẻ sơ sinh
Những trẻ em mắc phải hiện tượng bướu huyết thanh, sau khi sinh ra, bố mẹ có thể nhìn thấy những cục sưng hoặc các bọng trên da đầu. Chỗ sưng thường nằm ở phần phía sau của đỉnh đầu vì đây là nơi tiếp xúc nhiều nhất với xương chậu và tử cung của mẹ. Lúc này, nếu chạm vào phần bướu sẽ khiến trẻ có cảm giác đau. Một triệu chứng khác của caput chính là các vết bầm tím trên da đầu. Trong một số trường hợp, vết bầm tím cũng xuất hiện trên mặt của trẻ.
Trẻ sơ sinh bị bướu máu có thể xuất hiện một vết sưng trên da đầu (không bầm tím) trong vòng vài ngày sau khi sinh. Khi ấy, khu vực này khá nhạy cảm.
Trong quá trình sinh thường, có nhiều áp lực chồng chéo lên hộp sọ của thai nhi, đặc biệt là ở đỉnh sọ. Điều này có thể làm méo đầu trẻ, hiện tượng như vậy thường được gọi là điều chỉnh đầu thai nhi.
Biến chứng của tình trạng bướu huyết thanh ở trẻ sơ sinh
Thông thường, bướu huyết thanh sẽ tự khỏi mà không để lại bất kỳ biến chứng gì. Tuy nhiên, đôi khi cũng có các biến chứng xảy ra như:
- Rụng tóc: Do áp lực đặt lên da đầu, một số mô xung quanh có thể bị chết và gây nên rụng tóc. Trong hầu hết các trường hợp, tóc sẽ mọc lại bình thường. Tuy nhiên, cũng có các trường hợp ngoại lệ, tóc có thể rụng vĩnh viễn mà không mọc lại.
- Vàng da: Trong một vài trường hợp có thể xuất hiện thêm cả bầm tím. Tình trạng này có thể xảy ra do các tế bào hồng cầu bị vỡ, dẫn đến sự tích tụ của bilirubin. Điều này khiến trẻ sơ sinh bị vàng da và tròng trắng mắt.
Nếu nghiêm trọng hoặc không được điều trị, vàng da có thể dẫn đến nhiều biến chứng hơn nữa. Những biến chứng này bao gồm:
- Tổn thương não
- Mất thính lực
- Bại não athetoid, rối loạn vận động
- Phát triển men răng bất thường
- Mắt nhìn lên vĩnh viễn
- Tử vong.
Trong một số trường hợp, u máu đầu có thể gây ra các biến chứng, chẳng hạn như:
- Nứt hộp sọ
- Làm vết sưng trở nên cứng hơn
- Nhiễm trùng
- Thiếu máu
- Vàng da (phổ biến hơn so với bướu huyết khối).
Bướu huyết thanh ở trẻ sơ sinh được chẩn đoán như thế nào?
Bướu huyết thanh thường được xác định bằng cách kiểm tra thể chất và không cần thực hiện các xét nghiệm bổ sung. Khi cần thiết, các bác sĩ sẽ đề nghị thực hiện thêm các xét nghiệm chuyên sâu để đánh giá tình hình của bé một cách cụ thể hơn.
Trong một số trường hợp bướu máu, hộp sọ của trẻ có thể xuất hiện vết nứt. Vì vậy cần tiến hành chụp X-quang để đánh giá tình hình xương sọ một cách chuẩn xác nhất.
Phương pháp điều trị bướu huyết thanh ở trẻ sơ sinh
Caput thường tự khỏi mà không cần can thiệp trong vài ngày sau khi sinh. Trong khi đó, nếu không kèm thêm các yếu tố rủi ro hoặc biến chứng khác, bướu máu có thể tự khỏi trong vòng 2 – 6 tuần sau khi sinh.
Trong một số trường hợp, bướu máu có thể gây ra các biến chứng khác, chẳng hạn như nhiễm trùng, có thể cần dùng thuốc và phẫu thuật. Tuy nhiên, nếu u máu trở nên cứng chắc thì cũng có thể khỏi sau một thời gian.
Một phương pháp điều trị khác là liệu pháp mũ bảo hiểm. Trong phương pháp này, trẻ sơ sinh sẽ được đội một chiếc mũ có hình dạng đặc biệt trong 18 – 20 tiếng mỗi ngày cho đến khi đầu của chúng trở về hình dạng mong muốn. Tuy nhiên, phương pháp này cũng ít được sử dụng.
Nhiều mẹ bỉm sữa cảm thấy lo lắng và hoang mang khi thấy trẻ sơ sinh xuất hiện bướu huyết thanh trên đầu. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn cảm thấy nhẹ nhõm và hiểu thêm về tình trạng này của bé. Tuy nhiên, các mẹ cũng đừng chủ quan nhé. Hãy đưa con đến gặp bác sĩ sớm để được theo dõi và kiểm soát những biến chứng nguy hiểm có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.
Phương Quỳnh/HELLO BACSI