Việc bạn ăn gì sau phẫu thuật có thể ảnh hưởng lớn đến quá trình phục hồi và chữa lành vết thương. Ăn đúng loại thực phẩm có thể ngăn ngừa các biến chứng như táo bón và đường huyết cao, cung cấp lượng protein cần thiết giúp nhanh chóng phục hồi.
Bài viết sau đây sẽ giới thiệu cho bạn một vài chế độ ăn phù hợp và mách bạn cần tránh ăn gì sau phẫu thuật.
Đánh giá lại thói quen ăn uống
Một trong những điều tốt nhất để cải thiện dinh dưỡng là cần tập trung vào vấn đề nên ăn gì sau phẫu thuật. Bạn cần ăn những thực phẩm chứa toàn bộ chất dinh dưỡng, nghĩa là các món ăn hoặc thức ăn chưa qua chế biến. Ví dụ như quả cam là thực phẩm “toàn phần” so với nước cam đã được chế biến với gia vị. Một củ khoai tây nướng là thực phẩm “toàn phần”, trong khi khoai tây chiên là món ăn đã được chế biến, ít lành mạnh hơn. Một số trường hợp khác có thể kể đến như ức gà tốt hơn cánh gà chiên, hành tây tốt hơn so với bánh vòng vị hành tây.
Vì vậy, hãy cố gắng để hấp thu hầu hết các chất dinh dưỡng từ những thực phẩm nguyên chất, đây thực sự là một phương pháp ăn uống lành mạnh không chỉ đối với người vừa mới phẫu thuật.
Thực phẩm đã chế biến có chứa lượng chất béo, đường, muối, phụ gia hóa học cao hơn nhưng lại ít chất xơ và vitamin hơn so với thực phẩm nguyên chất ban đầu. Một cách dễ dàng để bạn có thể tập trung vào những thực phẩm “toàn phần” là đi mua sắm ở các gian hàng tươi thay vì chú ý vào khu vực bán thực phẩm đã chế biến như bánh mì, bơ, sữa…
Khi chọn được những thực phẩm tươi ngon, cơ thể sẽ hấp thu nhiều chất xơ tự nhiên. Đây là một chất quan trọng cần bổ sung vào chế độ ăn uống sau phẫu thuật.
Tại sao chất xơ lại cần thiết?
Chất xơ đóng vai trò chính trong việc ngăn ngừa táo bón, một biến chứng phổ biến thường xảy ra sau phẫu thuật. Tình trạng táo bón không chỉ gây khó chịu cho người bệnh sau phẫu thuật mà còn làm tăng các cơn đau và có khả năng khiến bạn phải nhập viện lại.
Thay vì dùng các thực phẩm chức năng bổ sung chất xơ, bạn nên cân nhắc thay đổi chế độ ăn để hấp thu được nhiều chất xơ tự nhiên hơn. Thực phẩm bổ sung vẫn có hiệu quả nhưng chất xơ từ thực phẩm tươi có xu hướng hoạt động tốt hơn để ngăn ngừa táo bón khi kết hợp với lượng nước bạn uống hàng ngày.
Các thực phẩm giàu chất xơ bao gồm:
- Bánh mì ngũ cốc nguyên hạt: bạn hãy tìm và ăn những bánh mì được chế biến từ các loại ngũ cốc nguyên hạt, thường có màu đậm hơn bình thường. Các ổ bánh mì trắng đã được tinh chế quá nhiều không phải là nguồn cung cấp chất xơ tốt.
- Ngũ cốc nguyên hạt: chẳng hạn như ngô, bột yến mạch và các loại ngũ cốc khác.
- Trái cây: trái cây tươi là một nguồn vitamin và chất xơ tuyệt vời.
- Rau: Rau là một nguồn chất xơ tuyệt vời, có thể mua và sử dụng tươi ngay hoặc trữ đông lạnh.
- Ngũ cốc: Không phải tất cả các loại ngũ cốc đều có hàm lượng chất xơ cao. Bạn cần kiểm tra nhãn thực phẩm để tránh loại ngũ cốc có đường hoặc ít chất xơ.
Tránh các thực phẩm dễ gây táo bón
Táo bón thường xuất hiện sau khi phẫu thuật là do tác dụng phụ không mong muốn từ thuốc giảm đau kê đơn nhóm opioid, chúng làm giảm nhu động ruột.
Trong khi một số thực phẩm có thể giúp ngăn ngừa hoặc điều trị táo bón, nhiều loại thực phẩm khác có thể làm cho táo bón dễ xảy ra hơn, bao gồm:
- Thực phẩm khô hoặc chiên, sấy khô: trái cây khô (ngoại trừ mận khô có thế giúp giảm táo bón), thịt bò khô, khoai tây chiên…
- Các thực phẩm chế biến sẵn
- Phô mai
- Sữa và các sản phẩm từ sữa
- Thịt đỏ
- Đồ ngọt: bánh, kẹo và các thực phẩm có đường
Tập trung vào protein nạc
Protein nạc có thể được tìm thấy ở các loại thịt nạc như thịt gà, gà tây và thịt heo. Các loài hải sản, bao gồm cả cá, cũng là một nguồn protein nạc tuyệt vời. Tuy nhiên, thịt đỏ không được khuyến khích vì chứa chất béo bão hòa cao và có thể gây táo bón.
Protein cũng có thể đến từ nhiều thực phẩm khác ngoài thịt. Các loại hạt, đậu hũ, đậu hay thực phẩm chay cũng giúp bổ sung nhu cầu protein cho cơ thể. Các sản phẩm từ sữa cũng là một nguồn protein, nhưng chúng có thể gây táo bón, vì vậy bạn cần sử dụng ở mức độ vừa phải.
Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc ăn uống, hãy bổ sung vào chế độ ăn uống bột protein bằng cách thêm vào món sinh tố.
Ngũ cốc nguyên hạt thay vì ngũ cốc đã tinh chế
Ngũ cốc nguyên hạt là một nguồn vitamin và khoáng chất bao gồm cả chất xơ vô cùng tuyệt vời. Bạn nên thêm ngũ cốc nguyên hạt vào chế độ ăn uống thay vì ăn cơm gạo trắng, một số loại gạo được tinh chế chỉ còn hàm lượng dinh dưỡng ở mức tối thiểu. Để đảm bảo dinh dưỡng cũng như chất xơ, bạn hãy chọn gạo lứt hay các loại gạo chưa được tinh chế, tránh ăn gạo đã tẩy trắng.
Bữa sáng là thời điểm lý tưởng để bổ sung ngũ cốc và chất xơ vào chế độ ăn uống. Bạn cần phải bỏ qua món thịt xông khói và trứng, thay vào đó nên chọn bột yến mạch hoặc ngũ cốc nguyên hạt, bánh mì nguyên hạt và trái cây tươi cho bữa ăn sáng.
Nếu bạn thực hiện phẫu thuật đường ruột, hãy đảm bảo bác sĩ cho phép bạn ăn ngũ cốc nguyên hạt trong quá trình phục hồi. Bạn cũng cần đặc biệt chú ý đến hướng dẫn xuất viện về việc nên ăn gì sau phẫu thuật để quá trình chữa lành vết thương được nhanh chóng.
Trái cây và rau củ tươi
Trái cây và rau củ tươi chứa rất nhiều chất dinh dưỡng, chất xơ cần thiết cho quá trình phục hồi sau phẫu thuật. Tuy nhiên, bạn có thể dùng các sản phẩm đông lạnh hay đóng hộp nếu không có điều kiện mua thực phẩm tươi hàng ngày. Lưu ý, bạn vẫn không nên chọn những thực phẩm đóng hộp như trái cây ngâm, súp rau củ ăn liền…
Một tác dụng phụ xảy ra khi bạn ăn quá nhiều trái cây và rau củ là sinh khí nhiều hơn bình thường. Điều này có thể hơi phiền hoặc làm bạn thấy xấu hổ nhưng chúng sẽ giảm bớt trong 1–2 ngày. Nếu bạn cảm thấy khí trong bụng gây khó chịu, làm tăng áp lực dạ dày hoặc đau quặn bụng, bạn nên giảm bớt lượng trái cây, rau củ khi ăn hay sử dụng một vài loại thuốc làm giảm đầy hơi.
Sản phẩm từ sữa
Sữa và các sản phẩm từ sữa là nguồn protein vô cùng dồi dào, rất tốt để bổ sung sau phẫu thuật. Tuy nhiên, một số người khi sử dụng sản phẩm từ sữa thường bị táo bón sau khi phẫu thuật. Vài bằng chứng cho thấy các sản phẩm từ sữa làm tăng bài tiết trong phổi, vì vậy nếu bạn bị ho mãn tính hãy tránh các sản phẩm này trong thời gian ngắn.
Trong trường hợp bạn có thể sử dụng sản phẩm từ sữa mà không gặp tình trạng táo bón, hãy sử dụng các sản phẩm ít béo như sữa tách kem, phô mai ít béo, sữa chua.
Khó ăn sau khi phẫu thuật
Bạn có thể cảm thấy biếng ăn trong vài ngày sau phẫu thuật. Khi đó, bạn rất cần sử dụng các thực phẩm bổ sung trong giai đoạn phục hồi. Không ăn đầy đủ sau phẫu thuật có thể làm chậm quá trình lành vết thương. Bên cạnh đó, cơ thể bạn cần protein và các chất dinh dưỡng khác để xây dựng mô mới khỏe mạnh, giúp chữa lành các mô bị tổn thương do phẫu thuật.
Nếu vẫn cảm thấy chán ăn, bạn có thể cân nhắc dùng các loại thực phẩm chứa nhiều calo như sinh tố có sữa, trái cây hay thậm chí là cả bột protein. Bạn hãy có gắng ăn các thực phẩm chứa nhiều calo bất cứ khi nào có thể.
Trường hợp bạn vẫn bị thiếu lượng calo cần thiết, bạn nên loại bỏ những thực phẩm ít hoặc không có calo ra khỏi chế độ ăn hàng ngày. Bạn có thể dùng salad trộn thường xuyên với các rau củ giàu chất dinh dưỡng như bơ, tránh các sản phẩm với nhãn có dòng chữ như “không đường” (sugar-free), “không calo” (calorie-free), “lite”…
Bổ sung calo vào chế độ ăn uống
Dưới đây là một số lời khuyên giúp bạn bổ sung thêm calo vào chế độ ăn uống mà không cần phải dùng nhiều thức ăn hơn. Cách ăn này sẽ không hỗ trợ giảm cân và chỉ dành riêng cho những người đang thiếu calo trong quá trình phục hồi sau phẫu thuật. Vậy nên, đây không phải là chế độ dinh dưỡng hợp lý dài hạn.
Khi bạn có thể trở lại chế độ ăn uống lành mạnh hơn, hãy loại bỏ chất béo bão hòa, đường và tăng cường lượng trái cây, rau và protein nạc trở lại.
Cách bổ sung calo vào chế độ ăn uống bạn có thể tham khảo:
- Sử dụng kem sữa béo thay cho các loại sữa tách béo
- Bổ sung thêm đường thay vì dùng các sản phẩm thay thế đường
- Dùng bơ động vật hoặc thực vật, không dùng các loại bơ ít calo
- Sử dụng dầu, mỡ khi nấu ăn
- Lựa chọn các thực phẩm chế biến sẵn với lượng calo đầy đủ
- Ăn bánh kẹo, đồ ngọt
- Ăn các món ăn có lượng calo cao nhất đầu tiên
- Uống các thức uống giàu calo (nước trái cây, soda…) bất cứ khi nào có thể
- Thêm các thực phẩm bổ sung vào chế độ ăn như thanh protein
- Có các bữa ăn nhẹ giữa các bữa chính
- Dùng các thức ăn nhẹ có nhiều calo như các loại quả và hạt
- Luôn nghĩ đến việc ăn uống đầu tiên
- Ăn các loại rau củ có nhiều calo như bơ, khoai tây…
- Thêm một bữa ăn nhẹ trước khi đi ngủ.