Viêm não

Viêm não là tình trạng viêm của nhu mô não. Nó thường được gây ra do nhiễm siêu vi (virus). Tại Anh, virus thường gặp nhất gây viêm não là virus herpes simplex. Các triệu chứng thường bắt đầu với triệu chứng hay gặp của nhiễm siêu vi như sốt, nhức đầu, đau cơ, cảm thấy mệt mỏi và buồn nôn. Lú lẫn, ngủ gà và cuối cùng có thể tiến triển đến hôn mê. Viêm não có thể rất khó chẩn đoán. Điều trị bao gồm thuốc kháng virus như acyclovir. Tuy nhiên, không phải thuốc này hiệu quả đối với tất cả các virus gây viêm não. Một số người có thể phục hồi sau khi bị bệnh viêm não và có rất ít hoặc không có những di chứng lâu dài về sau. Ở những người khác, viêm não có thể đe dọa tính mạng. Ngoài ra, sau khi bị viêm não, một số người còn bị tổn thương não vĩnh viễn.

Viêm não là gì và nguyên nhân gây ra viêm não?

Viêm não là tình trạng viêm của nhu mô não. Nó thường được gây ra do nhiễm siêu vi (virus).

Ví dụ các virus có thể gây viêm não bao gồm virus herpes simplex (loại virus gây mụn rộp và herpes sinh dục), varicella zoster virus (chickenpoxvirus – virus gây thủy đậu và zona), quai bị, sởi và virus cúm. Tại Anh, virus thường gặp nhất gây viêm não là virus herpes simplex.

Hầu hết những người bị nhiễm những loại virus này chỉ bị bệnh nhẹ (tùy thuộc vào các virus, có thể bao gồm phát ban da, đau lạnh, vv). Tuy nhiên, hiếm khi, ở một số người, virus có thể đi vào máu, đến tấn công não và gây viêm não.

Ở những nơi khác trên thế giới, virus khác có thể gây viêm não qua vết côn trùng cắn như muỗi (virus viêm não Nhật Bản B, virus Tây sông Nile) hoặc bọ ve (Trung Âu). Đôi khi viêm não có thể phát triển với nhiễm virus bệnh dại qua vết cắn động vật.

Hầu hết các trường hợp mắc bệnh viêm não gây ra bởi virus trực tiếp nhiễm vào nhu mô não. Tuy nhiên, đôi khi viêm não có thể phát triển nếu hệ thống miễn dịch của bạn cố gắng để chống lại một loại virus và cùng một lúc phạm lỗi tấn công các dây thần kinh trong bộ não của bạn. Này được gọi là viêm não sau nhiễm bệnh hoặc tự miễn. Hiếm khi loại viêm não này có thể phát triển sau khi chủng ngừa. Nhiễm vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng ít khi gây viêm não.

Sự khác biệt giữa viêm não và viêm màng não là gì?

Viêm não và viêm màng não là không giống nhau. Viêm màng não (meningitisis) là tình trạng viêm của màng bao phủ não và tủy sống (màng não). Nó thường được gây ra do nhiễm vi trùng hoặc virus. Đôi khi bạn có thể có cả hai bệnh viêm não và viêm màng não cùng một lúc. Điều này được gọi là viêm não – màng não.

Những người nào bị viêm não?

Viêm não không phải là rất phổ biến. Khoảng 2.500 người mỗi năm bị viêm não ở Vương quốc Anh và Cộng hòa Ai-len. Bất cứ ai cũng có thể bị viêm não. Tuy nhiên, người trẻ và người già có nguy cơ cao nhất.

Bạn cũng có nhiều khả năng bị viêm não nếu hệ thống miễn dịch của bạn bị tổn thương theo một cách nào đó. Ví dụ, nếu bạn bị nhiễm HIV, nếu bạn đang trải qua điều trị ung thư, nếu bạn đang dùng điều trị steroid dài hạn vv…

Các triệu chứng của viêm não là gì?

Các triệu chứng thường bắt đầu với triệu chứng thường gặp của nhiễm virus: sốt, nhức đầu, đau cơ, cảm thấy mệt mỏi và buồn nôn và nôn. Khi sự nhiễm trùng bắt đầu tấn công não, người ta có thể bắt đầu nhận thấy rằng hành vi của bạn trở nên kỳ lạ. Bạn có thể trở nên lú lẫn và ngủ gà và có thể bị nhức đầu dữ dội. Bạn có thể bị cứng gáy, lưng và sợ ánh sáng. Yếu cơ hoặc liệt có thể xảy ra. Cuối cùng bạn có thể bị hôn mê. Bạn cũng có thể bắt đầu có những cơn co giật. Các triệu chứng có thể phát triển khá nhanh trong một vài giờ hoặc đôi khi có thể phát triển trong một vài ngày.

Các em bé bị viêm não có thể bỏ ăn, bứt rứt và/hoặc ngủ gà. Chúng cũng có thể bị co giật.

Các triệu chứng khác của viêm não sẽ phụ thuộc vào loại virus cơ bản gây ra nhiễm trùng. Ví dụ, nếu bạn bị nhiễm virus herpes simplex bạn có thể có phát ban điển hình của herpes simplex ở da, mắt hoặc miệng của bạn.

Người bệnh viêm não có thể gần đây bị côn trùng cắn như muỗi hoặc bọ ve. Virus bệnh dại được truyền qua vết cắn của động vật chẳng hạn từ một con chó bị nhiễm bệnh.

Làm thế nào để chẩn đoán viêm não?

Viêm não có thể rất khó chẩn đoán. Điều này là do những bệnh khác như viêm màng não, đột quỵ và các khối u não đôi khi có thể gây ra các triệu chứng tương tự. Do đó, bạn có thể làm xét nghiệm khác nhau trước khi viêm não có thể được chẩn đoán.

Chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ

Chọc dò tủy sống thường được tiến hành nếu bạn bị nghi ngờ mắc bệnh viêm não. Tuy nhiên, trước khi chọc dò tủy sống bạn thường sẽ cần phải được chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) não để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng của bạn và cũng để đảm bảo rằng không có dấu hiệu của tăng áp lực nội sọ (áp lực tăng lên bên trong hộp sọ của bạn). Thực hiện chọc dò dịch não tủy khi bạn đã bị tăng áp lực nội sọ có thể gây nguy hiểm. Chụp CT hoặc MRI não cũng có thể cho thấy dấu hiệu của viêm não.

Hình ảnh MRI não điển hình của bệnh viêm não do herpes.

Chọc dò tủy sống

Chọc dò tủy sống là một thủ thuật một lấy mẫu dịch não tủy (CSF) để xét nghiệm. Dịch não tủy (CSF) là dịch lỏng bao quanh não và tủy sống. Để có được một ít dịch não tủy, bác sĩ đâm một cây kim qua da giữa hai đốt sống vào khoang xung quanh tủy sống, chứa đầy dịch não tủy. Chọc dò tủy sống có thể giúp tìm thấy những dấu hiệu của virus và cũng có thể giúp loại trừ bệnh viêm màng não.

Điện não đồ (EEG)

Điện não đồ (EEG) ghi lại hoạt động điện của não và có thể hiển thị sóng điện não bất thường nếu bạn bị viêm não. Một số điện cực nhỏ được gắn lên da đầu của bạn. Dây điện từ các điện cực được kết nối với máy điện não.

Các xét nghiệm khác

Các xét nghiệm này có thể bao gồm: xét nghiệm máu, xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm tăm bông (ví dụ nếu bạn có một phát ban da phồng rộp). Chúng có thể giúp đỡ để tìm những dấu hiệu và nguyên nhân gây nhiễm trùng.

Lưu ý: Không phải luôn luôn tìm được chính xác là virus nào gây ra viêm não. Ở một số người, viêm não được chẩn đoán khi các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng của họ đã được loại trừ sau khi xét nghiệm.

Điều trị viêm não như thế nào?

Một người nào đó nghi ngờ viêm não cần phải được nhập viện khẩn cấp.

Thuốc kháng virus thường được chỉ định nếu nghi ngờ có viêm não. Thuốc phổ biến nhất được sử dụng là acyclovir. Thuốc này đặc biệt có hiệu quả trong điều trị viêm não do herpes simplex nhưng nó có thể không có hiệu quả đối với một số virus khác. Nếu bạn đang bị nghi ngờ là có viêm não do virus, bạn thường sẽ được bắt đầu điều trị acyclovir ngay lập tức mà không cần chờ xác nhận kết quả xét nghiệm. Điều này là do thuốc cần phải được bắt đầu một cách nhanh chóng để có hiệu quả nhất và cũng bởi vì herpes simplex là virus phổ biến nhất gây viêm não ở Anh.

Thuốc kháng sinh cũng có thể được chỉ định từ đầu. Điều này là do khi chưa có kết quả xét nghiệm, có thể rất khó khăn để phân biệt giữa viêm não và viêm màng não do vi khuẩn.

Phương pháp điều trị “hỗ trợ” khác bao gồm nghỉ ngơi và chống nhiễm trùng. Nó có thể bao gồm dịch truyền tĩnh mạch, thuốc chống động kinh, thuốc hạ sốt hoặc giảm đau và thở oxy. Nếu bạn bị viêm não, bạn cần được theo dõi, chăm sóc điều dưỡng liên tục và chặt chẽ. Nếu nhiễm trùng nghiêm trọng, bạn có thể được đưa vào một đơn vị chăm sóc đặc biệt (ICU).

Tiên lượng viêm não?

Viêm não có thể ảnh hưởng đến những người khác nhau theo những cách khác nhau. Một số người có thể phục hồi từ bệnh viêm não và có rất ít hoặc không có những vấn đề lâu dài về sau. Ở những người khác, viêm não có thể đe dọa tính mạng. Ngoài ra, sau khi bị viêm não, một số người còn bị tổn thương não vĩnh viễn. Phạm vi và mức độ nghiêm trọng của tổn thương não có thể khác nhau rất nhiều.

Tổn thương não có thể dẫn đến các vấn đề khác nhau bao gồm:

• Vấn đề với thăng bằng, phối hợp và khéo léo.
• Các vấn đề về lời nói.
• Yếu chi và các vấn đề với vận động.
• Vấn đề về nuốt.
• Động kinh.
• Đau đầu mãn tính.
• Thay đổi tính cách.
• Các vấn đề về trí nhớ.
• Các vấn đề về hành vi.
• Các vấn đề cảm xúc, lo lắng và trầm cảm.
• Khó tập trung.

Hỗ trợ và phục hồi chức năng là cần thiết để giúp bạn điều chỉnh và đối phó với bất kỳ vấn đề mà bạn có thể có. Phương pháp điều trị như ngôn ngữ trị liệu và vật lý trị liệu có thể giúp cải thiện triệu chứng ở một số người.

Một số người bị tổn thương viêm não nặng cần được chăm sóc điều dưỡng liên tục, vì họ không thể tự chăm sóc bản thân được nữa.

Viêm não có thể được ngăn chặn không?

Ở Anh, các chương trình tiêm chủng bệnh thông thường của trẻ em như sởi, quai bị và rubella đã giúp giảm đáng kể số người bị viêm não.

Cũng có sẵn chủng ngừa virus gây viêm não ở các nước khác, chẳng hạn như viêm não Nhật Bản B và virus gây viêm não qua vết côn trùng cắn như bọ ve (Trung Âu).. Thuốc xịt côn trùng và mặc quần áo bảo hộ, chẳng hạn như áo dài tay, cũng có thể hữu ích trong việc ngăn ngừa nhiễm trùng. Cũng có sẵn vắc-xin ngừa bệnh dại.

Nhiễm herpes simplex ở trẻ sơ sinh là một biến chứng hiếm gặp của herpes sinh dục hoạt động ở người mẹ trong thời gian sinh nở. Viêm não herpes sơ sinh rất hiếm khi xảy ra sau khi tiếp xúc trực tiếp với vết loét do herpes của một ai đó đang chăm sóc em bé.

Tài liệu tham khảo

http://www.patient.co.uk/health/encephalitis

http://www.radrounds.com/photo/hsv-encephalitis-mri

http://radiographics.rsna.org/content/31/1/5.figures-only

http://quizlet.com/4177174/b8w4-aloc-flash-cards/