Ung thư gan là một căn bệnh đe dọa đến sức khỏe con người. Đến nay, các bác sĩ đã tìm ra nhiều cách giúp điều trị và làm chậm quá trình phát triển của ung thư gan, một trong số đó là liệu pháp thuyên tắc.
Bạn biết gì về liệu pháp thuyên tắc? Tác dụng của liệu pháp này như thế nào? Hãy cùng Chúng tôi tìm hiểu thêm trong bài viết này nhé!
1. Liệu pháp thuyên tắc cho ung thư gan là gì?
Thuyên tắc là thủ thuật tiêm các chất trực tiếp vào động mạch ở gan để ngăn chặn hoặc giảm lưu lượng máu đến nuôi các khối u ung thư gan.
2. Cơ sở khoa học của liệu pháp thuyên tắc
Gan đặc biệt ở chỗ có 2 nguồn cung cấp máu chính là hệ tĩnh mạch cửa và hệ động mạch gan. Hầu hết các tế bào gan bình thường được cung cấp máu từ hệ tĩnh mạch cửa. Trong khi đó, tế bào ung thư gan chủ yếu được nuôi dưỡng bởi máu từ hệ thống động mạch, bao gồm hệ động mạch gan (khoảng 90%) và hệ động mạch ngoài gan.
Vì lý do đó, liệu pháp thuyên tắc ung thư gan chặn một phần động mạch gan, nguồn cung cấp máu chính cho các khối u ung thư gan. Liệu pháp này giúp tiêu diệt các tế bào ung thư mà không làm tổn thương đến các tế bào gan bình thường khác. Thủ thuật này được thực hiện với hy vọng có thể bảo vệ được các nhu mô gan bình thường khỏi bị tổn thương do các tác nhân từ quá trình điều trị ung thư.
3. Các bệnh nhân có thể áp dụng phương pháp thuyên tắc ung thư gan?
Liệu pháp thuyên tắc là một lựa chọn tốt cho các bệnh nhân ung thư không thể điều trị bằng phương pháp phẫu thuật để loại bỏ khối u. Phương pháp này có thể được sử dụng cho những bệnh nhân có khối u quá lớn (thường lớn hơn 5cm) hoặc ung thư có sự tăng sinh mạch nhưng chức năng gan vẫn còn bình thường. Liệu pháp thuyên tắc cũng được chỉ định để điều trị biến chứng vỡ nhân ung thư hiệu quả.
Việc tiến hành tuyên tác động mạch có thể giúp làm giảm lưu lượng máu đến các tế bào này. Vì vậy, đây không phải là sự lựa chọn tốt cho những bệnh nhân bị tổn thương gan do các bệnh như viêm gan hoặc xơ gan.
Liệu pháp thuyên tắc cho ung thư gan chống chỉ định đối với các bệnh nhân có nút động mạch gan, các trường hợp rối loạn đông máu nặng (lượng tiểu cầu <50.000/mm3, prothrombin <50%). Các bệnh nhân suy thận hoặc dị ứng với các thuốc cản quang iod, hóa chất chống ung thư không được sử dụng phương pháp này.
4. Cách thức tiến hành liệu pháp thuyên tắc điều trị ung thư gan
Trước khi tiến hành phương pháp thuyên tắc ung thư gan, bệnh nhân sẽ được yêu cầu thực hiện các xét nghiệm và chụp cắt lớp để đánh giá chức năng gan cũng như đánh dấu vị trí các khối u. Hình ảnh cắt lớp giúp bác sĩ đánh giá được kích thước và mức độ của khối u, từ đó xác định được vị trí của động mạch gan và tĩnh mạch cửa.
Thông qua các xét nghiệm này, bác sĩ có thể dự đoán được khả năng đáp ứng điều trị của người bệnh cũng như tiên lượng được các biến chứng tổng thể có thể xảy ra. Thủ thuật này được điều chỉnh tùy theo chức năng gan, độ lớn cũng như sự xâm lấn các tĩnh mạch cửa của khối u.
Khi tiến hành thuyên tắc, các bác sĩ sẽ đưa một ống thông (thường gọi là catheter) từ động mạch đùi vào động mạch gan thông qua một vết mổ nhỏ ở đùi. Ống thông thường nhỏ, mỏng và có tính linh hoạt cao.
Một loại thuốc nhuộm đặc biệt sẽ được tiêm cùng để giúp bác sĩ theo dõi đường đi của ống thông. Khi ống thông được đặt vào đúng vị trí, các hạt nhỏ được tiêm vào động mạch để ngăn chặn oxy và các chất dinh dưỡng quan trọng từ động mạch đi nuôi khối u.
Dựa vào đặc tính tắc mạch mà người ta chia các vật liệu ra làm 2 loại là vật liệu tắc mạch tạm thời và vật liệu tắc mạch vĩnh viễn. Các vật liệu gây tắc mạch tạm thời được sử dụng nhiều hơn vì chúng có thể tái thông mạch, từ đó cho phép việc điều trị được lặp lại nhiều lần.
Spongel là vật liệu gây tắc mạch tạm thời được sử dụng rộng rãi nhất, có thể làm tắc mạch trong khoảng 2 – 6 tuần.
Vật liệu gây tắc mạch vĩnh viễn thường dùng là các hạt cồn PVA (polyvinyl) có kích thước 150 – 500 mcm, được chỉ định trong điều trị khối u gan vỡ gây chảy máu ổ bụng.
Ngày nay, các bác sĩ hay sử dụng lipiodol, một chế phẩm thu được do sự cộng hợp iod và dầu thực vật. Để tránh hoại tử gan hoặc suy gan cấp, người ta sử dụng 3 – 20ml lipiodol siêu lỏng trong mỗi đợt điều trị xơ gan.
5. Các phương pháp thuyên tắc ung thư gan
Sigurdson và các cộng sự khoa Phẫu thuật thuộc Trung tâm Điều trị Ung thư Sloan Kettering Memorial, New York, Hoa Kỳ, đã chỉ ra rằng khi một tác nhân được truyền qua động mạch gan, nó sẽ đạt được nồng độ trong tế bào cao hơn gấp 10 lần khi được truyền qua tĩnh mạch cửa. Do đó, các nhà khoa học đã kết hợp các chất chống ung thư (thuốc ung thư) với các vật liệu gây tắc mạch, tiến hành liệu pháp thuyên tắc gây thiếu máu cục bộ trong khối u.
Phương pháp này dẫn đến sự hấp thụ các chất chống ung thư nhiều hơn. Nồng độ của các chất này trong khối u có thể cao gấp 40 lần so với các tế bào gan bình thường xung quanh.
Vì vậy, liệu pháp thuyên tắc thường không được áp dụng riêng mà được dùng kết hợp với các chất chống ung thư để thu được hiệu quả tốt hơn. Phương pháp cổ điển nhất kết hợp giữa thuyên tắc và chất chống ung thư được sử dụng để điều trị ung thư gan là nút hóa chất động mạch (TACE).
Tuy nhiên, đến thời điểm này, trên thế giới ngày càng ít thực hiện các trường hợp TACE kinh điển mà sử dụng kết hợp TACE với các kỹ thuật khác để nâng cao hiệu quả điều trị:
Nút hóa chất động mạch kèm hạt BEAD (DEB-TACE)
DEB-TACE được triển khai đầu tiên tại Việt Nam từ năm 2011. BEAD là những hạt đóng vai trò tải và giữ thuốc lâu hơn trong các tế bào ung thư, từ đó làm tăng hiệu quả quá trình gây hoại tử tế bào, đồng thời giảm được tác dụng phụ của hóa chất so với phương pháp TACE kinh điển.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh được ưu điểm của DEB-TACE so với TACE truyền thống, nó giúp giảm số lần điều trị nhắc lại, giảm số lần nhập viện và giảm số ngày điều trị. Người bệnh sau can thiệp bằng phương pháp này có thời gian nằm viện trung bình 3 – 5 ngày, nguy cơ tổn thương đến các nhu mô gan bình thường thấp hơn phương pháp TACE truyền thống.
Xạ trị thuyên tắc (RE) hay còn gọi là tắc mạch xạ trị
Xạ trị thuyên tắc là phương pháp điều trị hiện đại được áp dụng chủ yếu ở các nước phát triển. Sau khi thuyên tắc động mạch gan, các bác sĩ sẽ bơm hạt vi cầu có chứa chất phóng xạ vào khối u. Các hạt phóng xạ này đi vào trong động mạch rất nhỏ của khối u và giúp tiêu diệt các tế bào ung thư. Đồng thời, chúng cũng giúp giảm lưu lượng máu qua các động mạch, làm giảm lượng oxy và các chất dinh dưỡng quan trọng cần thiết cho sự phát triển của tế bào ung thư.
Phương pháp này có nhiều ưu điểm, có thể mở rộng chỉ định cho những trường hợp ung thư đã xâm lấn vào mạch máu ở gan hoặc ung thư gan thứ phát (như ung thư đại trực tràng di căn sang gan). Phương pháp này cũng cho hiệu quả tiêu diệt khối u rất cao.
6. Biến chứng liệu pháp thuyên tắc cho ung thư gan
Thực tế là một thủ thuật dù đơn giản đến đâu cũng có thể gặp những biến chứng. Các biến chứng có thể gặp phải sau khi thực hiện liệu pháp thuyên tắc cho ung thư gan là:
- Hội chứng sau thuyên tắc (PES): Hội chứng này thường được biểu hiện bằng sốt, buồn nôn, nôn, đau phần bụng phía trên bên phải.
- Đau bụng phần gan: Chiếm khoảng 44% các trường hợp, do ảnh hưởng của thuyên tắc lên các tế bào gan lân cận. Biến chứng này có thể được điều trị bằng thuốc giảm đau thông thường hoặc thuốc giảm đau nhóm opiat.
- Sốt: Thường sốt nhẹ 38°C và trong một số trường hợp có thể kèm theo rét run.
- Nhiễm trùng gan.
- Tăng men gan thoáng qua.
- Áp xe gan: Đây là áp xe gan vô khuẩn do hoại tử tổ chức.
- Rụng tóc, suy nhược cơ thể.
- Tràn dịch màng phổi, loét dạ dày chảy máu.
- Xuất hiện cục máu đông trong các mạch máu chính của gan.
- Thuyên tắc không nhắm mục tiêu có thể gây thiếu máu cục bộ vì các động mạch bị tắc nghẽn.
Đôi khi bệnh nhân thực hiện liệu pháp thuyên tắc phải mất từ 4 – 6 tuần để hồi phục hoàn toàn sau thủ thuật. Dù không phải là mạch máu chính nuôi các tế bào gan bình thường nhưng việc làm tắc động mạch gan có thể gây ảnh hưởng đến các tế bào gan khác, từ đó dẫn đến nguy cơ suy giảm chức năng của gan. Thuyên tắc mạch máu càng lớn thì nguy cơ ảnh hưởng đến chức năng gan càng cao.
Các biến chứng nghiêm trọng thường ít gặp phải. Suy gan là biến chứng nghiêm trọng nhất liên quan tới liệu pháp thuyên tắc gan.
7. Tiềm năng của liệu pháp thuyên tắc trong điều trị ung thư gan
Các nhà khoa học nhận thấy nhiều ưu điểm của thuyên tắc trong điều trị ung thư gan. Do đó, có nhiều nghiên cứu được tiến hành để kết hợp thuyên tắc với các phương pháp khác nhằm nâng cao hiệu quả trị liệu cho bệnh nhân ung thư gan. Một số nghiên cứu mang đến nhiều hứa hẹn trong điều trị ung thư gan bằng thuyên tắc.
Sorafenib là một thuốc ức chế kinase được sử dụng trong điều trị ung thư gan nguyên phát tiến triển và một số loại ung thư khác. Trong một vài nghiên cứu gần đây, các nhà khoa học đã chứng minh được rằng sorafenib kết hợp với thuyên tắc làm tăng đáng kể kết quả điều trị ung thư. S
ansonno và cộng sự tại khoa Nội tổng hợp và Ung thư lâm sàng, Trường Đại học Y khoa Bari, Bari, Italy, đã sử dụng thủ thuật thuyên tắc TACE kết hợp với sorafenib cho các bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) và nhận thấy rằng phương pháp này giúp làm chậm đáng kể tiến triển của bệnh, đồng thời cũng mang lại các tác dụng phụ.
Thuyên tắc gien
Đây là một kỹ thuật mới, trong đó các cytokine hay gien p53 được thuyên tắc bằng cách sử dụng các vectơ virus (như adenovirus, cytomegalovirus hay Epstein-Barr virus) kết hợp với lipiodol nhằm vận chuyển một cách có chọn lọc các vectơ này vào khối u. Việc tiêm tĩnh mạch qua vectơ adenovirus trung gian được chứng minh là một phương pháp hiệu quả để điều trị ung thư gan ở chuột.
Liệu pháp thuyên tắc chống tạo mạch máu
Liệu pháp này là một kỹ thuật mà trong đó các tác nhân chống tạo mạch máu như bevacizumab được thuyên tắc chọn lọc vào khối u ung thư gan. Ưu điểm chính của liệu pháp là tác dụng chọn lọc trên mạch máu của khối u và giảm độc tố.
Liệu pháp tế bào gốc
Đây là một liệu pháp mới, có thể kết hợp với TACE. Trước khi thuyên tắc động mạch, các bác sĩ có thể truyền tế bào gốc tủy xương (BMC) vào để giúp tăng thể tích gan, từ đó cải thiện kết quả của TACE.
Liệu pháp thuyên tắc động mạch gan là một phương pháp tương đối an toàn và hiệu quả để điều trị cho những bệnh nhân ung thư gan không thể phẫu thuật. Trước khi quyết định tiến hành liệu pháp này, bạn nên cân nhắc và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Phương Quỳnh/HELLO BACSI