Để phát triển và xây dựng được giá trị cá nhân, bạn cần có rất nhiều kỹ năng sống bên cạnh các kiến thức trong sách vở.
Những thay đổi liên tục trong cuộc sống đòi hỏi bạn phải có các kỹ năng sống thiết yếu để đáp ứng được yêu cầu trong công việc hay biết cách đối phó với tình trạng căng thẳng, buồn bã, thất vọng. Mỗi người sẽ trải qua rất nhiều giai đoạn trong cuộc đời với những áp lực khác nhau. Do đó, bạn cần rèn luyện kỹ năng sống liên tục để áp dụng chúng thật linh hoạt trong đời sống.
Kỹ năng sống là gì?
Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), “kỹ năng sống” được định nghĩa là khả năng về tâm lý xã hội cho các hành vi thích ứng và tích cực giúp mỗi cá nhân đối phó hiệu quả với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. Có thể chia thành 3 nhóm kỹ năng lớn:
- Kỹ năng nhận thức để có thể phân tích và sử dụng các thông tin
- Kỹ năng cá nhân để phát triển nhân cách và khả năng tự quản lý bản thân
- Kỹ năng kết nối để giao tiếp và tương tác hiệu quả với người khác
Giáo dục kỹ năng sống là một chương trình học dựa trên nhu cầu và kết quả mong muốn gia tăng các hành vi tích cực và khả năng thích ứng bằng cách hỗ trợ các cá nhân phát triển và luyện tập kỹ năng tâm lý – xã hội, nhằm giảm bớt các nguy cơ rủi ro và tăng tối đa những nhân tố hữu ích cho cuộc sống.
Chương trình giáo dục kỹ năng sống thường được xây dựng dựa trên lý thuyết và bằng chứng thực tế, tập trung vào người học và được hướng dẫn bởi những giảng viên có chứng nhận. Người học được đánh giá liên tục để đảm bảo ghi nhận đầy đủ kết quả theo thời gian.
Tại sao kỹ năng sống lại cần thiết cho mọi người?
Một đánh giá của UNICEF cho thấy các phương pháp dựa trên nền tảng giáo dục kỹ năng sống đã có hiệu quả trong việc giúp thanh thiếu niên nhận thức đúng đắn về các vấn đề liên quan đến sức khỏe như tác hại của rượu, bia, thuốc lá hay ma túy, cách phòng ngừa HIV/AIDS và các bệnh lây truyền qua đường tình dục, phòng ngừa có thai ngoài ý muốn…
Các chương trình giáo dục kỹ năng sống cũng giúp ngăn chặn tình trạng học sinh bỏ học và bạo lực trong giới trẻ. Từ đó, đặt nền móng phát triển những kỹ năng cần thiết cho công việc sau này.
Lợi ích cho cá nhân
Trong cuộc sống hàng ngày, phát triển kỹ năng sống giúp bạn:
- Có những suy nghĩ mới và tìm ra cách giải quyết vấn đề
- Nhận thức được sự ảnh hưởng của các hành động cá nhân và tự chịu trách nhiệm thay vì đổ lỗi cho người khác
- Xây dựng sự tự tin trong kỹ năng nói hay làm việc nhóm
- Phân tích các sự lựa chọn và đưa ra quyết định
- Nâng cao tính tự giác và trân trọng những người xung quanh
Lợi ích trong công việc
Ngày nay, nhà tuyển dụng không chỉ tìm kiếm những ứng cử viên tài giỏi, có thành tích cao trong học tập mà còn có những kỹ năng phù hợp như:
- Tự quản lý thời gian, giải quyết vấn đề và nắm bắt nhanh những việc phải làm
- Làm việc nhóm hiệu quả
- Nhanh nhẹn, dễ dàng thích nghi với những môi trường làm việc khác nhau
- Có tiềm năng phát triển thành người dẫn đầu
Lợi ích cho xã hội
Khi bạn phát triển tốt những kỹ năng sống cá nhân sẽ góp phần mang lại những lợi ích cho sự phát triển chung của xã hội:
- Nhận thức về các nền văn hóa và quyền công dân giúp hợp tác quốc tế dễ dàng hơn
- Tôn trọng sự đa dạng cho phép bạn vượt ra ngoài giới hạn, kích thích trí tưởng tượng và sức sáng tạo
- Phát triển kỹ năng đàm phán, kết nối và thấu hiểu lẫn nhau để cùng nhau xây dựng thay vì tạo ra những mâu thuẫn.
Bạn có thể tham khảo thêm bài viết: “Hãy dạy ngay 10 kỹ năng sống cần thiết cho trẻ“.
Các kỹ năng sống cơ bản và cần thiết
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa ra danh sách 10 kỹ năng sống cần cho sự phát triển toàn diện của một người bao gồm:
- Tự giác
- Thấu hiểu, đồng cảm
- Tư duy phản biện
- Suy nghĩ sáng tạo
- Đưa ra quyết định
- Giải quyết vấn đề
- Giao tiếp hiệu quả
- Xây dựng mối quan hệ với mọi người
- Đối phó với căng thẳng
- Đối mặt với những cảm xúc
Làm sao để trau dồi các kỹ năng sống
Mặc dù cha mẹ, thầy cô đã dạy cho chúng ta rất nhiều bài học và kiến thức quý giá, bạn vẫn cần rèn luyện thêm nhiều kỹ năng sống cần thiết. Để có thể trở thành một người trưởng thành, độc lập, có khả xử lý mọi tình huống trong cuộc sống, bạn cần xây dựng nhiều kỹ năng sống như kỹ năng tư duy và phản biện, các kỹ năng cơ bản trong đời sống hay kỹ năng chuyên môn cần để phát triển sự nghiệp.
Rèn luyện các kỹ năng sống cơ bản
1. Quản lý tài chính
Đây là một trong những kỹ năng cơ bản nhất. Nếu khả năng quản lý tài chính kém, bạn sẽ khá khó khăn để xoay sở kiếm tiền, thậm chí vay tiền từ người khác. Hãy đặt các mục tiêu cụ thể và lập ngân sách cho những chi phí cần thiết. Sau đó, cố gắng tuân thủ để không gặp phải trường hợp “vung tay quá trán”.
Bên cạnh đó, bạn nên để dành một tỷ lệ phần trăm nhất định từ thu nhập gửi vào tài khoản tiết kiệm, đề phòng cho những sự cố bất ngờ. Bạn có thể thực hiện điều này một cách thủ công hoặc sử dụng các ứng dụng, phần mềm hỗ trợ rất tiện lợi. Hãy luôn đảm bảo rằng chi tiêu ít hơn những gì bạn có.
2. Quản lý thời gian
Mỗi người đều chỉ có 24 giờ một ngày và bạn cần phải biết cách làm sao để sử dụng thời gian một cách khôn ngoan, hiệu quả. Đừng sử dụng thời gian vào những hoạt động vô bổ, không cần thiết hoặc không giúp bạn giải quyết được vấn đề gì. Hãy lên kế hoạch hàng ngày, hàng tuần và sắp xếp mức độ quan trọng cần giải quyết, bạn sẽ dễ dàng phân bổ thời gian thật hợp lý.
Ngoài ra, bạn có thể sử dụng các công cụ hỗ trợ như những chương trình nhắc nhở, lịch trên điện thoại để dễ dàng theo dõi các lịch trình và mục tiêu quan trọng.
3. Tập thói quen ăn uống lành mạnh
Thực phẩm cũng sẽ tác động đến sức khỏe chung của bạn. Hãy luôn chọn những thực phẩm bổ dưỡng trong tự nhiên như trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, đậu và các nguồn protein tốt. Tránh ăn quá nhiều bằng cách kiểm soát khẩu phần ăn hàng ngày.
4. Học cách nấu ăn
Tự nấu ăn là cách tốt nhất giúp bạn kiểm soát được chế độ dinh dưỡng cho bản thân. Khi kỹ năng nấu ăn tốt hơn, bạn có thể nấu ăn thường xuyên cho gia đình và cả những người xung quanh. Điều này không những giúp cải thiện sức khỏe mà còn tăng khả năng kết nối giữa mọi người. Bạn nên:
- Bắt đầu từ những thứ đơn giản, đừng cố gắng nấu những món quá phức tạp
- Làm những món salad cơ bản với rau và một ít thịt gà nướng
- Mua những loại rau đông lạnh được sơ chế sẵn sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian
5. Tập thể dục
Giữ cho cơ thể luôn khỏe mạnh, năng động bằng cách tập thể dục 2–3 lần/tuần. Đặt nhắc nhở thông báo vào lịch trình mỗi tuần để bạn không quên thực hiện. Tốt nhất bạn nên tập vào buổi sáng hoặc sau giờ học hay làm. Bên cạnh đó, hãy rủ thêm bạn bè, người thân cùng tập để có động lực.
6. Học cách tự dọn dẹp
Biết cách dọn dẹp, giặt quần áo và giữ phòng sạch sẽ cũng là một kỹ năng giúp bạn quản lý cuộc sống hàng ngày tốt hơn. Giữ môi trường sống xung quanh gọn gàng, ngăn nắp sẽ giúp bạn làm việc hiệu quả.
7. Chủ động làm việc mà không cần nhắc nhở
Tự giác là một yếu tố đánh dấu sự trưởng thành ở mỗi người. Bạn cần chủ động thực hiện mọi việc và chịu trách nhiệm trước các hành động đó. Từ đó, bạn mới có thể giúp đỡ và hỗ trợ người xung quanh.
Phát triển kỹ năng tư duy, đánh giá
1. Suy nghĩ về bản thân mình
Bạn cần phải tôn trọng suy nghĩ của chính bản thân để đưa ra những quyết định độc lập. Mọi người có thể đưa cho bạn vô vàn lời khuyên khác nhau nhưng cuối cùng thì cuộc sống của bạn vẫn do bạn làm chủ. Đừng để người khác bắt bạn phải làm điều gì theo ý họ.
Tuy nhiên, bạn vẫn nên tôn trọng và tham khảo ý kiến của người thân, bàn bạc trước khi đưa ra những lựa chọn quan trọng trong cuộc đời.
2. Nghĩ về cảm giác của người khác
Ngoài việc suy nghĩ cho bản thân, bạn cũng cần để ý đến cảm nhận của người khác. Chẳng hạn trong công việc, khi một tập thể cùng phát triển dự án, bạn cần suy nghĩ và tôn trọng các ý kiến được đưa ra để có được kết quả tốt nhất, hạn chế xảy ra những tranh cãi không đáng có. Hãy nhớ, trong vài trường hợp, quyết định của bạn có thể tác động đến mọi người xung quanh.
3. Tìm hiểu, nghiên cứu về các vấn đề
Để xây dựng và phát triển kỹ năng tư duy đánh giá, bạn cần học cách nghiên cứu về những chủ đề mà bạn quan tâm. Trong thời đại công nghệ phát triển như hiện nay, việc tìm kiếm thông tin trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Khi thu thập được nhiều quan điểm khác nhau, bạn sẽ có khả năng đưa ra những ý kiến cá nhân một cách đa chiều.
4. Tự giải quyết vấn đề
Bạn nên luyện tập đối mặt và giải quyết vấn đề một mình thay vì nhờ đến cha mẹ, người thân hay bạn bè. Trước tiên, hãy dành thời gian xác định nguyên nhân vấn đề, liệt kê các giải pháp phù hợp và lựa chọn cách giải quyết mà bạn cho là tốt nhất.
5. Giúp não bộ luôn hoạt động
Để đảm bảo cho tâm trí luôn hoạt động hiệu quả và sáng tạo, bạn cũng cần thường xuyên luyện tập não bộ, cũng tương tự như cơ thể. Đọc nhiều sách là một cách tốt giúp phát triển tư duy. Bạn cũng có thể cùng chơi các trò chơi đòi hỏi suy nghĩ logic cùng bạn bè, gia đình. Vào thời gian rảnh, bạn cũng nên ghi lại những suy nghĩ trong ngày vì biết đâu chúng giúp bạn sáng tạo ra vài điều mới mẻ.
Xây dựng kỹ năng chuyên môn, chuyên nghiệp
1. Tìm người hướng dẫn giỏi
Một người cố vấn giỏi có thể hướng dẫn bạn làm việc một cách chuyên nghiệp và truyền được cảm hứng trong lĩnh vực mà bạn yêu thích. Hãy tìm kiếm những người mà bạn mong muốn có con đường học vấn, sự nghiệp tương đồng với họ. Từ đó, bạn sẽ nhận được nhiều lời khuyên hữu ích để đạt được mục tiêu.
2. Phát triển mục tiêu học tập/mục tiêu cá nhân
Khi bạn lập kế hoạch và mục tiêu trong cuộc sống, bạn sẽ có động lực để tìm cách đạt được những gì mong muốn. Hãy đặt ra những mục tiêu ngắn hạn và dài hạn, hoàn thành những việc dễ trước sẽ giúp bạn không nản chí cho mục tiêu khó khăn hơn.
3. Học cách đặt câu hỏi
Sẽ không một ai có thể biết hết tất cả mọi thứ trên đời. Biết cách đặt câu hỏi là một kỹ năng quan trọng và cần thiết cho cuộc sống. Điều này giúp bạn nắm rõ kiến thức và áp dụng chính xác vào công việc. Nếu bạn có nhiều thắc mắc mà không thể tự nghiên cứu được, hãy hỏi những chuyên gia trong lĩnh vực đó. Bạn sẽ nâng cao được kiến thức và nhận thức cá nhân.