Hệ tiêu hóa ở người là bộ phận vô cùng quan trọng. Cơ thể bạn cần dưỡng chất từ thức ăn, nước uống để tạo năng lượng, vận động và phát triển khỏe mạnh. Vậy bạn có biết hệ thống tiêu hóa này hoạt động ra sao và còn có khả năng nào không?
Bài viết sau sẽ đem đến những thông tin thú vị về hệ tiêu hóa ở người, giúp bạn nắm rõ hơn về chức năng của hệ tiêu hóa, bảo vệ sức khỏe đường ruột cho cả gia đình.
Hệ tiêu hóa là gì?
Hệ tiêu hóa ở người gồm nhiều cơ quan, bắt đầu từ khoang miệng cho đến hậu môn. Hệ thống tiêu hóa có nhiệm vụ chắt lọc chất dinh dưỡng từ thức ăn và đồ uống mà bạn đã ăn uống. Các chất dinh dưỡng này tiếp tục được “chia” thành các đơn vị nhỏ hơn để cơ thể có thể hấp thụ và chuyển hóa thành năng lượng cho quá trình phát triển, sửa chữa và sản xuất kháng thể của tế bào.
Cụ thể hơn, tiêu hóa là quá trình thức ăn từ miệng đi xuống thực quản và vào dạ dày. Dạ dày có chức năng nghiền, nhào trộn thức ăn với dịch vị và đưa xuống tá tràng, sau đó đến ruột non. Tại đây, thức ăn tiếp tục được phân hủy thành các chất nhỏ, hấp thụ vào hệ tuần hoàn.
Phần cặn thức ăn dạng nước còn lại sẽ di chuyển vào ruột già (đại tràng). Thức ăn chưa được tiêu hóa (chẳng hạn như tinh bột đề kháng) đi qua đây sẽ trở thành vật chất nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột. Thành ruột già hấp thụ hầu hết lượng nước còn lại. Sau cùng, bã thức ăn chưa tiêu hóa còn sót lại sẽ được tạo thành phân, tống thải ra ngoài qua hậu môn.
Các vấn đề phổ biến của hệ tiêu hóa ở người
Cũng như những cỗ máy phức tạp, không phải lúc nào hệ thống tiêu hóa cũng hoạt động trơn tru. Ở một số người, vấn đề rối loạn tiêu hóa mang yếu tố di truyền hoặc do bệnh tự miễn. Tuy nhiên, việc tiêu thụ một số loại thực phẩm và chế độ ăn uống chưa đúng cách phần nhiều vẫn là các tác nhân gây hại cho hệ tiêu hóa.
Những triệu chứng bệnh đường ruột (rối loạn tiêu hóa) thường gặp là:
- Ợ chua, ợ nóng
- Đầy bụng, ợ hơi
- Táo bón
- Tiêu chảy
- Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
- Viêm loét dạ dày tá tràng
- Viêm túi thừa
- Hội chứng ruột kích thích (IBS)
- Sỏi mật
- Bệnh celiac (không dung nạp gluten)
- Bệnh trĩ
10 thông tin thú vị về hệ tiêu hóa ở người
1. Ruột người trưởng thành có thể dài tới 7m
Trong hệ tiêu hóa ở người, chiều dài ruột non có thể đạt 6 mét còn ruột già là khoảng 1,5 mét.
2. Axit trong dạ dày rất mạnh, có thể làm tan chảy làn da
Axit trong dạ dày có thành phần từ kali clorua, natri clorua và axit clohydric. Khi đo độ pH, axit trong dạ dày dao động từ 1,5 – 3,5. Câu hỏi thú vị là “vậy tại sao axit không đốt cháy dạ dày của bạn?” Đó là do trong cấu tạo hệ tiêu hóa, dạ dày được bảo vệ bởi một lớp chất nhầy dính như gel gọi là chất nhầy dạ dày. Chất nhầy này giữ cho axit trong dạ dày và các enzym nguyên vẹn.
Khi các tuyến dạ dày tiết ra ít chất nhầy, axit trong dạ dày và các enzym có thể phá vỡ niêm mạc dạ dày, gây ra trào ngược axit và loét dạ dày.
3. Đường ruột là “ngôi nhà” của nhiều loại vi khuẩn
Khi nghe 2 từ “vi khuẩn”, bạn sẽ nghĩ ngay đến việc chúng có hại cho sức khỏe như thế nào. Thế nhưng trong hệ tiêu hóa, có khoảng 300 – 500 loài vi khuẩn tốt (lợi khuẩn) sống trong ruột với gần 2 triệu gen khác nhau. Chúng giúp phân hủy thức ăn và tiêu diệt virus, vi khuẩn và độc tố có hại mà bạn tiêu thụ.
Đây cũng là lý do mà bạn nên bổ sung hệ vi sinh có lợi, ăn các thực phẩm giàu probiotic như một biện pháp bảo vệ hệ tiêu hóa.
4. Hệ tiêu hóa không phụ thuộc vào trọng lực
Một điều thú vị khác về hệ tiêu hóa ở người đó là hệ tiêu hóa của chúng ta không hoạt động phụ thuộc vào trọng lực. Nhu động ruột là quá trình chịu trách nhiệm di chuyển chất rắn và chất lỏng qua đường tiêu hóa. Để làm được như vậy cần có chuyển động giống như sóng của các cơ.
Các cơ khỏe mạnh trong đường tiêu hóa vẫn có khả năng vận chuyển này ngay cả khi bạn… “trồng cây chuối” để ăn. Bạn có thể tự kiểm chứng thông tin này nhưng nếu mắc trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) thì không nên thử nhé!
5. Bạn có thể tiết ra hơn một lít nước bọt mỗi ngày
Các tuyến nước bọt chính sản xuất 0,5 – 1,5 lít nước bọt mỗi ngày, tương đương với 7 – 8 ly nước.
6. Dạ dày có thể giãn nở để chứa đến 4 – 5 lít thức ăn
Dạ dày sẽ căng ra để chứa lượng thức ăn (khoảng 1 lít chất rắn và chất lỏng) chúng ta nạp vào cơ thể. Tuy nhiên, nó còn có thể “mở rộng” hơn nữa để trữ 4 lít thực phẩm nếu bạn ăn nhiều hơn.
Tuy nhiên, đừng thường xuyên ăn quá no bụng. Dạ dày căng tức có xu hướng chèn ép, đè lên các cơ quan khác, gây cảm giác khó chịu. Đó là lý do tại sao lại có câu “căng da bụng, chùng da mắt” – bạn dễ cảm thấy buồn ngủ, mệt mỏi hoặc lờ đờ sau một bữa ăn no.
7. Khi đói, bạn tạo ra âm thanh “Borborygmi”
Đây là thuật ngữ khoa học dùng chỉ những tiếng ồn phát ra từ dạ dày khi bạn đói, dân gian gọi là “sôi bụng”. Đây là giai đoạn não gửi tín hiệu đến hệ tiêu hóa để bạn biết mình cần chuẩn bị ăn.
Ngoài cảm giác đói, âm thanh này còn có thể do vấn đề tiêu hóa hay dịch và khí nóng bị mắc kẹt bên trong ruột non.
8. Nước bọt bảo vệ khoang miệng khỏi tổn thương do nôn mửa
Khi cảm thấy muốn nôn (ói), bạn thường tiết ra nhiều nước bọt hơn. Nước bọt giúp bảo vệ các cơ quan khác như cổ họng, miệng và răng khỏi thành phần axit trong chất nôn. Axit từ dạ dày thường mạnh và có hại cho các bộ phận khác, đó là lý do tại sao cơ thể phải tiết nhiều nước bọt hơn để phủ lên bề mặt nơi chất nôn sẽ “đi qua”.
9. “Xì hơi” có mùi là do khí từ vi khuẩn sinh ra
Tình trạng đầy hơi xảy ra khi bạn nuốt không khí vào trong quá trình ăn, uống, hút thuốc hoặc nói chuyện. Lượng khí dư này được thải ra ngoài qua miệng (ợ hơi) hoặc trực tràng (đánh rắm).
Đôi lúc những “quả rắm” sẽ hơi… nặng mùi. Mùi này là do vi khuẩn và các loại khí mà chúng tạo ra bên trong ruột.
10. Hệ tiêu hóa ở người dễ mắc nhiều loại ung thư hơn những bộ phận khác
Ung thư đường tiêu hóa chỉ các loại ung thư gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gồm ung thư miệng, vòm họng, thực quản, dạ dày, ruột non, đại trực tràng và hậu môn. Hầu hết bệnh ung thư ở cơ thể người đều bắt nguồn từ hệ tiêu hóa.
Vì ung thư đường tiêu hóa diễn tiến âm thầm, khi phát hiện thì thường ở giai đoạn muộn nên bệnh có tỷ lệ tử vong cao và đang có xu hướng gia tăng. Để chủ động hơn, bạn nên tầm soát, kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 tháng 1 lần.
Hệ tiêu hóa ở người là một “cỗ máy” phức tạp nhưng cũng vô cùng tuyệt vời. Để bảo vệ hệ thống tiêu hóa khỏi các bệnh đường ruột, bạn hãy chú ý đến chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh và đừng quên cập nhật các thông tin sức khỏe mới nhất cùng Chúng tôi!